اثر نوع ریزنمونه و تنظیم کننده های رشد بر کالوس زایی و متابولیت های ثانویه کاسنی (.Cichorium intybus L)

گیاه کاسنی (.Cichorium intybus L) یک گیاه دارویی مهم دارای متابولیت های با ارزش است. کالوس کاسنی می تواند منبع خوبی برای تولید و استخراج متابولیت های ثانویه ی این گیاه باشد و غلظت تنظیم کننده های رشد و نوع ریزنمونه از عوامل اصلی اثرگذار در تولید کالوس کاسنی می باشند. هدف این پژوهش، بهینه سازی کالوس زایی و تولید متابولیت های ثانویه در گیاه کاسنی با استفاده از غلظت تنظیم کننده های رشد و نوع ریزنمونه است.

اثر غلظت تنظیم کننده های رشد بنزیل آدنین (BA) (0، 5/0، 1 و 2 میلی گرم در لیتر) و نفتالین استیک اسید (NAA) (0، 5/0 و 1 میلی گرم در لیتر) و نوع ریزنمونه (دمبرگ، ساقه، برگ) بر کالوس زایی و میزان تولید فنل و فلاونویید کاسنی در آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نخست سطح بذرها سترون گردید و سپس در محیط MS به منظور تهیه ی گیاهچه ی سترون کشت شدند. از این گیاهچه ها، پس از 4 تا 5 هفته، ریزنمونه های برگ، دمبرگ و ساقه در شرایط سترون تهیه شد. ریزنمونه ها در محیط کشت بافت گیاهی حاوی غلظت های مختلفBA و NAA کشت شدند. پس از 4 هفته، کالوس های بدست آمده از ریزنمونه های استریل برای اندازه گیری صفات درصد کالوس زایی، وزن تر، وزن خشک، درصد ماده خشک، محتوای آب نسبی کالوس، میزان فنل، فلاونویید، فعالیت آنتی اکسیدانی مورد استفاده قرار گرفتند.

بر اساس نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس، اثر متقابل همه تیمارها اختلاف معنی داری را در سطح یک درصد نشان دادند. مقایسه میانگین های اثر متقابل تیمارها نشان داد که ریزنمونه ی دمبرگ در تیمار 2 میلی گرم در لیتر BA همراه با 1 میلی گرم در لیتر NAA بیشترین میزان کالوس زایی را داشت. از طرف دیگر، بیشترین وزن تر کالوس در ریزنمونه ی برگ در محیط کشت حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر BA و 5/0 میلی گرم در لیتر NAA بدست آمد. همچنین بیشترین وزن خشک کالوس در ریزنمونه ی دمبرگ و ساقه در غلظت های 1 و 2 میلی گرم در لیتر BA و 5/0 میلی گرم در لیتر NAA بدست آمد. بیشترین درصد ماده خشک کالوس در ریزنمونه ی دمبرگ در غلظت1 میلی گرم در لیترBA و 5/0 میلی گرم در لیتر NAA مشاهده شد. بیشترین میزان فنل و فلاونویید در ریزنمونه ی دمبرگ و غلظت 5/0 میلی گرم در لیتر BA به تنهایی مشاهده گردید. کالوس تولید شده از ریزنمونه ی ساقه بیشترین خاصیت آنتی اکسیدانی را در محیط کشت حاوی 1 میلی گرم در لیترBA و 1 میلی گرم در لیتر NAA، نشان داد.

در مجموع، دمبرگ بهترین ریزنمونه برای تولید کالوس در ترکیب با تیمارهای 2 میلی گرم در لیتر BA و 1 میلی گرم در لیتر NAA و یا محیط حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر BA و بدون NAA بود. افزون بر این، تیمارهای فوق، بیشترین میزان فنل و فلاونویید را تولید نمودند که دارای بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی هم بودند.