تاثیر استفاده از جریانات زیرقشری در بهبود کیفیت خاک و کنترل فرسایش در اراضی دیم زار کم بازده

دیم زارهای شیب دار و کم بازده، کانون های اصلی و بحرانی فرسایش و تخریب کیفیت خاک در دامنه ها و دشت سرهای زاگرس میانی هستند. مدیریت نادرست بهره برداری در آن ها منجر به تبعاتی نظیر کاهش پایداری و کیفیت تولید و معضلات زیست محیطی شده است. به علاوه، تنش رطوبتی پایان فصل رشد در این اراضی محدودیت اصلی برای ارتقاء بهره وری آن ها است. استفاده از آب های زیرقشری برای بهره برداری بهینه از این اراضی یکی از گزینه هایی است که به دلیل شرایط توپوگرافی و زمین شناسی، می تواند در حل این دو معضل کلیدی این اراضی کمک کند. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر استفاده از جریانات آب زیرقشری برای استفاده به صورت آبیاری تکمیلی و کشت مو و بادام و یونجه در این دیم زارها در بهبود نفوذپذیری خاک و کنترل فرسایش و بهبود کیفیت خاک در حوزه آبخیز رزین استان کرمانشاه طرح ریزی و اجراء شد. برای این منظور، پس از انتخاب محدوده مورد ارزیابی و شاهد، ضمن حفر پروفیل و نمونه برداری، برخی ویژگی های فیزیکوشیمیایی کیفیت خاک نظیر بافت، وزن مخصوص ظاهری، درصد اشباع، آهک، اسیدیته، شوری، غلظت عناصر غذایی و ذخیره کربن آلی در آزمایشگاه و بر روی نمونه های جمع آوری شده تعیین شد. همچنین، در محدوده طرح انتخاب شده و شاهد وضعیت تخریب و فرسایش خاک و نفوذپذیری خاک با دیسک پرمامتر با مطالعه میدانی، اندازه گیری شد. نتایج ارزیابی نشان داد که شکل پنهان تخریب خاک که تحت عنوان آرمور شناخته می شود، شسته شدن ذرات ریز از ماتریکس خاک و باقیماندن ذرات شن و سنگریزه، مهمترین شکل تخریب را تشکیل می دهد. در درجه دوم فرسایش سطحی و به ویژه فرسایش شیاری عامل اصلی هدررفت خاک است. در بلندمدت اصلاح کاربری یاد شده، یعنی تغییر الگوی کشت و خاک ورزی دیم به کشت مو و یونجه با آبیاری تکمیلی با استفاده از سامانه سد زیرزمینی و استحصال آب زیر قشری قادر به حذف این اشکال از تخریب و هدررفت خاک از منطقه است. همچنین، این عملیات، شاخص نفوذپذیری خاک را 3/1 برابر کرده، فرسایش خاک را به میزان 56 /5 تن در هکتار کاهش داده است، همچنین  شاخص کیفیت خاک حدود 35 درصد ارتقاء یافته است.