دراسه السمات الممیزه للمقولات التداولیه فی اللغه العربیه (البوره، المحور، المبتدا والذیل)

یکی از مهم ترین مولفه های مورد بررسی در پژوهش های زبانی، تبیین نقش و جایگاه عناصر بافتی در نشاندار کردن ساخت زبان است. با توجه به تفاوت عناصر موقعیتی، گفتمانی و فرهنگی تشکیل دهنده انگاره های ذهنی و نیز تفاوت زبان ها از نظر رده شناختی و ویژگی های ساختاری آنها، واکاوی معنا و سامان دهی آن در قالب گزاره های زبانی متناسب با ساختار اطلاعاتی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این راستا نگارنده در صدد است تا بر اساس مفاهیم نظری نحو کاربردی "سیمون دیک" و نیز مفهوم ساخت اطلاعی "لمبرکت"، نقش های کاربردشناختی شامل نقش های درونی (موضوع و کانون) و نقش های بیرونی (مبتدا، دنباله رو) را در زبان عربی مورد بررسی قرار دهد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد، زبان عربی به عنوان زبان فعل آغاز به دلیل برخورداری از دو ویژگی اعراب و مطابقت از چیدمان واژگانی آزاد برخوردار است؛ لذا در تعیین رتبه سازه ها، غلبه با نقش های کاربردشناختی است. بهره مندی از شیوه مطابقه موجب شده تا زبان عربی، از ویژگی ضمیرانداز بودن برخوردار شود. بدین معنا که حذف ضمیر فاعلی، جمله را نادستوری نمی کند. همچنین تمایز بین مبتداسازی و کانونی سازی به طور شفاف در روساخت زبان بازنمایی می شود. اسم پیشایند شده از جایگاه فاعل در جملات فعلیه، مبتدا و خارج از حمل محسوب می شود، حال آنکه در جملات اسمیه ای که خبر آنها وصف باشد، موضوع و داخل در حمل است. همچنین سازه ای را که -در نحو سنتی- مبتدای موخر، بدل یا معطوف نامیده می شود، بنابر نحو کاربردی تنها نقش دنباله رو می تواند داشته باشد و اهداف منظور شناسی خاصی را بازنمایی می کند.