تاثیر ارتفاع از سطح دریا بر تنوع مورفولوژیک و اجزاء متشکله اسانس جاشیر .Prangos ferulacea (L.) Lindl

جاشیر (Prangos spp.)گیاهی علوفه ای و دارویی و بومی برخی نواحی ایران است که در طب سنتی در درمان بسیاری از بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد. در این تحقیق به منظور بررسی تاثیر ارتفاع از سطح دریا بر صفات مورفولوژیکی و کمیت و کیفیت اسانسPrangos ferulacea (L.)  Lindl. ، از رویشگاه طبیعی این گونه در کوه سیوک شهرستان دنا، استان کهگیلویه و بویراحمد تعداد 10 پایه از هر طبقه ارتفاعی از سطح دریا (2000-1600، 2400-2000 و 2800-2400 متر) جمع آوری شدند و 30 ویژگی کمی، میزان و اجزاء متشکله اسانس آنها اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانیس یکطرفه حاکی از اختلاف معنی داری بین طبقات ارتفاعی (p <0.01) از نظر  اکثر صفات مورفولوژیکی مورد مطالعه بود و با افزایش ارتفاع از سطح دریا در سه طبقه ارتفاعی، صفات تعداد انشعاب بدون چتر، تعداد برگ در پایه و تعداد برگچه اولیه در برگ کاهش و صفات تعداد چتر در پایه، طول برگ، طول میانگره در ساقه اصلی، وزن تر و خشک پایه افزایش یافت. همبستگی های معنی داری بین برخی از صفات مورفولوژیک مهم و مرتبط با میزان اسانس گیاه مثل تعداد برگ و تعداد چتر در پایه مشاهده شد. تجزیه و تحلیل ضرایب مسیر صفات مورفولوژیک نشان داد ارتفاع محل رویش بیشترین تاثیر را بر صفات قطر عرضی تاج پوشش (733/0=P) و عرض برگ (857/0=P) داشت. به طورکلی در سه طبقه ارتفاعی مختلف 22 ترکیب شناسایی شد که ترکیبات عمده ∆-3-Carene، α-Pinene، (Z)-β-Ocimene، Myrcene، β-Phellandrene و α-Terpinolene بودند. ارتفاع محل بر بازده اسانس تاثیر منفی داشت. در مجموع نتایج این مطالعه نشان داد که اغلب صفات مورد مطالعه در جاشیر به شدت تحت تاثیر ارتفاع محل برداشت قرار گرفتند. به طوری که تقریبا تمامی ویژگی ها بین طبقات ارتفاعی دارای اختلاف معنی داری بودند. در نهایت می توان تنوع مشاهده شده را به نقش ارتفاع از سطح دریا و ساختار ژنتیکی جمعیت ها مربوط دانست که می تواند نوعی سازگاری و پاسخ فیزیولوژیکی جاشیر به شرایط محیطی محسوب شود.