بررسی تغییرات روابط بین پوشش گیاهی و برخی فاکتورهای خاکی ناشی از تاثیر چرای دام (مطالعه موردی: حوزه دریاچه حوض سلطان قم)

چرای دام در محیطهای طبیعی یکی از فاکتورهای تغییرات محیطی است. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر چرا و عدم چرا بر روابط موجود بین فاکتورهای خاکی و پراکنش گونه های گیاهی در مراتع غرب دریاچه حوض سلطان قم صورت گرفت. در هر کدام از سایت های مورد مطالعه (چراشده و چرانشده) که در مجاورت هم قرار داشته و از لحاظ عوامل محیطی شباهت زیادی به هم داشتند. برداشت داده های مربوط به پوشش گیاهی به روش تصادفی- سیستماتیک با استقرار 10 پلات 4 مترمربعی در امتداد 4 ترانسکت انجام شد. همچنین در داخل هر پلات یک نمونه خاک از عمق 30-0 سانتی متری برداشت شد. فهرست گیاهان موجود و درصد تاج پوشش در هر سایت تعیین گردید و خصوصیات اسیدیته، هدایت الکتریکی، بافت، درصد آهک، درصد فسفر، سدیم، پتاسیم، کلسیم، کلر، کربنات، بی کربنات و درصد ازت خاک هر سایت اندازه گیری شد. رج بندی جوامع گیاهی با توجه به خصوصیات خاکی به روش آنالیز تطبیقی متعارفی (DCA , CCA) با استفاده از نرم افزار CANOCO صورت گرفت. نتایج نشان داد که چرای دام بر روابط بین پوشش گیاهی و خاک در این منطقه تاثیر گذار است، به طوری که پراکنش گونه های گیاهی در منطقه چراشده به عوامل شوری، سدیم و نیتروژن وابسته بود، در حالی که در منطقه قرق پراکنش گونه ها رابطه مستقیم با عامل شوری و سدیم داشت. در واقع چرای دام بر پراکنش پوشش گیاهی موثر بوده و تغییر تیپ های گیاهی ناشی از چرای متناسب دام باعث افزایش میزان ازت خاک در منطقه چرا شده گردیده است. حضور دام و چرای در حد بهره برداری مجاز، سبب بهبود وضعیت خاک از لحاظ میزان ازت شده و این افزایش ازت خاک، به نوبه خود سبب افزایش حضور دو گونه بوته ای مهم Suaeda aegyptiaca و Artemisia sieberi شده است، از سوی دیگر با چرای دام از سرشاخه گونه های بوته ای به عنوان پوشش غالب منطقه، از خشبی شدن گیاهان جلوگیری به عمل آمده و کیفیت علوفه تولیدی افزایش پیدا کرده است. لذا با مدیریت چرا در منطقه مورد مطالعه و سایر مناطق استپی مشابه، می توان نسبت به اصلاح ترکیب پوشش گیاهی و بهبود خصوصیات خاکی در دراز مدت اقدام کرد.