روش تفسیری صوفیانه: بررسی مقایسه ای دیدگاه محمدحسین ذهبی و محمدهادی معرفت

روش تفسیر صوفیانه از جمله روش هایی است که از قرون نخستین اسلامی توجه برخی از مفسران را برانگیخته و با نگاه به باطن و بر اساس داده های حاصل از کشف و شهود، به تفسیر قرآن کریم پرداخته اند و تفاسیری با نگاه صوفیانه به وجود آورده اند. اما تفاسیر صوفیانه، همواره در معرض نقد محققانی بوده که دیدگاهشان نمایانگر نگاه رسمی مذاهبشان بوده است. این مقاله دیدگاه ذهبی و محمدهادی معرفت را درباره روش تفسیر صوفیانه می کاود که دیدگاه هر دو همراه با نقد است؛ با این تفاوت که ذهبی، با تفکیک تصوف به عملی و نظری، با نگاه مثبتی به تفاسیری که بر اساس تصوف عملی نوشته شده، می نگرد اما نقد محمدهادی معرفت تقریبا تمامی ارکان تفاسیر صوفیانه را در بر می گیرد، که بر این اساس، وی تمامی تفاسیر صوفیانه را ذوقی می داند. تفاوت اصلی دیگر آن است که محمدهادی معرفت، برخلاف ذهبی و به رغم نقد بر تصوف، بر اساس تعالیم مذهب تشیع، با بسیاری از تاویلات و مفاهیم باطنی به دست آمده از تفاسیر عرفانی موافق است. همچنین، تفاسیر صوفیانه و عرفانی، در کلیت دارای مبانی شرعی در قرآن و حدیث اند. لذا بدون در نظر گرفتن این روش تفسیری نمی توان به فهم بخشی از آیات قرآن و همچنین احادیث دست یافت.