پیشگامی ابوالفتوح رازی بر ابن عربی در تصویر اختیار آدمی

جبر و اختیار همواره یکی از مهم ترین مسایل انسان شناسی در بین اندیشمندان مسلمان بوده است. این مساله در مکتب عرفانی ابن عربی نیز مورد توجه بوده است. ابن عربی در قرن هفتم هجری قمری در تصویر رابطه علم پیشینی الهی و اختیار آدمی و نفی جبر با طرح نظریه سر قدر و یا همان تابعیت علم نسبت به معلوم رویکردی متفاوت از اندیشه متکلمین را درپیش گرفته است. پژوهش پیش رو که با رویکردی توصیفی و براساس مطالعات کتابخانه ای انجام شده، از نسبت اندیشه های یکی از مفسران شیعی قرآن مجید یعنی ابوالفتوح رازی متوفی قرن ششم هجری قمری با اندیشه های ابن عربی سخن می گوید. یافته های پژوهش براساس دیدگاه های این مفسر در بحث های جبر و اختیار،  به ویژه چگونگی تصویر ابتلاء و امتحان آدمی با علم پیشین الهی ، نشان می دهد که نه فقط بین دیدگاه او در نفی جبر از آدمی با نظریات مطرح در مکتب ابن عربی تقارب وجود دارد، بلکه از پیشی گرفتن او بر ابن عربی در اندیشه عرفانی تبعیت علم از معلوم، حکایت می کند.