آسیب شناسی معرفت تاریخی از دیدگاه نهج البلاغه

دستیابی به معرفت صحیح تاریخی و به کارگیری آن در صحنه حیات فردی و اجتماعی بشر، نیازمند شناخت و از میان برداشتن آسیب‏ها و خطراتی است که درس‏آموزی تاریخ و مفیدبودن آن را با تهدید مواجه می‏ سازد. حضرت علی(ع) در نهج‏ البلاغه بارها به موضوع تاریخ پرداخته است. ایشان پس ازآنکه در مواضع متعددی معرفت تاریخی را ممکن می ‏داند و آن را ضروری و مهم می ‏شمارد، موانع و آسیب‏ های فهم تاریخی را معرفی و مخاطبین خویش را از آن برحذر داشته است. این آسیب‏ ها در سه محور کلی بروز می‏ کند. عدم توجه به قانونمندی تاریخ آسیبی است که موجب می‏ شود تاریخ، صرفا به دانشی بیهوده و منحصر در گذشته تبدیل شود. آسیب دیگر، بی‏ توجهی به ملاک ‏های صحیح در نقد تاریخ است. اتکا به نقاط تاریک و مجهول تاریخ، عدم تفکیک منافع و مضرات تاریخ و اصرار بر وجوه غیرمفید تاریخ ازجمله آسیب‏ هایی است که در این زمینه بروز می ‏یابد. سومین آسیبی که گریبان گیر معرفت تاریخی می ‏شود، غفلت از درس های تاریخ و به کارنبستن آن در عمل است. توقف در مرحله مطالعه و تبیین معرفت تاریخی و تدارک ‏ندیدن سازوکاری برای پیاده سازی محصول معرفت تاریخی‏‏ در رفتار فردی و جمعی انسان، جدی ‏ترین آسیبی است که در مسیر کسب معرفت تاریخی ظهور می‏ یابد. پژوهش حاضر با بهره‏ گیری از منابع کتابخانه‏ ای و با روشی توصیفی تحلیلی، آسیب‏ های معرفت تاریخی که در سخنان علی(ع) در نهج ‏البلاغه تبلور یافته را احصاء و مورد تحلیل و تبیین قرار داده است.