بیماری مالاریا در ایالت فارس در دوره قاجار (1925-1789 م.)

مالاریا یا تب نوبه بیماری که عامل آن تک‌سلولی به نام پلاسمودیوم و توسط پشه آنوفل به انسان منتقل می‌شود. مالاریا یکی از بیماری‌های بومی ایران بود و سالیانه 40-30 درصد مرگ ‌و میرها به این اختصاص داشت. بیماری در خراسان و مازندران و کرمان کانون‌های پراکنده‌ای را به وجود آورده بود، یکی از مناطقی که به آن کمتر پرداخته شده، منطقه ایالت فارس در جنوب ایران است. جغرافیای بیماری مالاریا از شیراز آغاز می‌شد، چنانکه هوای شهر شیراز در تابستان گرم و با عفونت همراه بود که این امر باعث بروز انواع بیماری‌هایی چون مالاریا می‌گردید، به گونه‌ای که مالاریا در این شهر بیداد می‌کرد. در دیگر نقاط فارس که به عنوان مناطقی که بیماری مالاریا شدت داشت، در شمال فارس از نقاطی که خرما در آنجا می‌رویید، شروع می‌شد و تا سواحل خلیج فارس ادامه می‌یافت و در نواحی جنوبی‌تر به‌ ویژه بندر بوشهر شدت آن زیادتر بود. در نواحی لار و لارستان حشرات انتقال‌دهنده بیماری، بسیار وجود داشتند.

روش به کارگرفته‌شده در این پژوهش، روش کتابخانه ای و پژوهشی تاریخی (Historical Research) میباشد و نگاهی تاریخ‌نگارانه و شیوهای روایی که در علوم انسانی مرسوم میباشد، به بررسی بیماری مالاریا در فارس در دوره قاجار دارد. یافته‌ها: مالاریا از جمله مهم‌ترین بیماری‌های شایع در ایالت فارس در دوره قاجار بوده است و تلفات بسیاری نیز به بار می‌آورد. در این مقاله جنبه‌های گوناگون این بیماری را به کمک منابع تاریخی، روزنامه‌ها و اسناد مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کمیته اخلاقی گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دکتر علی شریعتی از دانشگاه فردوسی این مطالعه را تایید کرد.

در این مقاله با بررسی بیماری مالاریا در مکان جغرافیای ایالت فارس و در دوره قاجار (1925-1789 م.) می‌پردازیم. ابتدا اهمیت آسیب‌شناسی تاریخ بیماری مالاریا در ایران مورد بررسی قرار گرفت و سپس به بررسی نقش شیوع بیماری مالاریا به عنوان عاملی که سبب تلفات انسانی در منطقه جنوب ایران و ایالت فارس بوده را مورد بررسی و تحلیل قرار دادیم.