واکاوی کمی و کیفی ارسی در خانه های قاجار اردبیل

ارسی، بازشوهای دست ساز ایرانی، با قدمتی طولانی از صفویه تا قاجار همواره زینت بخش بناهای ایرانی بوده است و در جای جای ایران به چشم می خورد. بیش از هر بنا ارسی ها را در خانه ها می بینیم و خانه های اردبیل نیز از این موهبت معماری بی نصیب نمانده اند. عناصر تزینی -معماری گسترده ای در آثار تاریخی به جای مانده در شهر اردبیل به چشم میخورند.و ارسی ها به عنوان یک هنر ایرانی از این قاعده مستثنی نیستند. ارسی های به جا مانده در خانه های اردبیل یادگار هایی از زمان زندیه و به ویژه قاجار بوده اند. آن ها دارای طیف وسیعی می باشند و به ما این امکان را می دهند تا از جهات گوناگون به بررسی و تفکیکشان بپردازیم. از این رو این پرسش مطرح می گردد که: آیا علاوه بر دسته بندی تاریخی ارسی های قاجاری اردبیل، مولفه دیگری چون تزیینات، تناسبات و تعداد بازشو جهت طبقه بندی آنها وجود دارد؟ با بررسی و مقایسه ارسی های خانه های اردبیل، در این سه دوره زمانی چه تمایزات و یا تشابهاتی در حیطه شکل، ساختار، تزیینات و یا ویژگی های دیگر آن ها دیده می شود؟ در ادامه جهت پاسخ به سوال پیش رو سعی بر آن است که ارسی در سه بازه زمانی پیشنهادی در دوران قاجار، از لحاظ وجوه تمایزات و تشابهات در فراوانی، طرح و نقش، شکل کلی، رنگ شیشه ها، جهت گیری، استفاده از نقوش گیاهی و آیات و اسماء الهی و روش ساخت مورد مطالعه قرار می گیرد. لذا با نظر به ماهیت پژوهش از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده و اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و میدانی جمع آوری گردیده است. با توجه به پژوهش های صورت گرفته، می توان گفت ارسی های خانه های قاجار اردبیل در سه دوره قاجار با وجود تشابهاتی در بخش جهت گیری و طرح و نقش و تمایزات فراوانی در استفاده از رنگ در شیشه ارسی ها و همچنین استفاده از نقوش گیاهی و اسماء الهی بر روی روکوب ارسی ها و شکل کلی شان دارند. با توجه به تشابهات و تفاوت های موجود در تحلیل های ارایه شده می توان گفت از دوره اول به سوم استفاده از شیشه های رنگی ونقش و نگار و سایر هنرهای زینت بخش در ارسی ها کاهش یافته و تزیینات کمتر و ساده تر شده اند درواقع کیفیت ارسی های قاجار در اردبیل در طی سه دوره از اوایل تا اواخر این دوران سیری نزولی داشته است.