مطالعه روایت شناختی خطبه اول نهج البلاغه با تکیه بر الگوی علیت

خطبه نخست نهج البلاغه، به رغم گفت وگوهای موجود در باره اصالت روایی آن دست کم با ترکیب کنونی، از نظر ادبی و محتوای کلامی ویژه ای برخوردار است که در طی قرن ها مورد توجه عالمان قرار داشته است. البته با وجود این توجه ها به خطبه، تا کنون به مثابه یک روایت برخوردار از ساختار داستانی بدان پرداخته نشده و این چیزی است که موضوع اصلی این پژوهش قرار گرفته است. در این باره دو پرسش در دو سطح نقد متن و فهم متن قابل طرح است که به نظر می توان با تحلیل روایت شناسی بدان پاسخی یافت: نخست در سطح فهم متن این که پیام اصلی نهفته در ساختار روایی خطبه چیست و دوم در سطح نقد متن این که تا چه اندازه می توان با تحلیل روایت شناختی فراتر از روش های معمول نقد حدیث از استواری و اعتبار متن این روایت دفاع کرد؟الگوی روایت شناختی مورد استفاده در این پژوهش، الگوی علیت بر محور تعامل علل فاعلی و علل غایی است و به عنوان نتیجه نشان داده شده است که در سطح فهم متن، پیام اصلی در ساختار روایی خطبه، مطرح کردن اهداف اساسی خلقت و محوریت دادن به انسان در این عرصه است و در سطح نقد متن، آشکار می شود که این خطبه از ساختار روایی استوار و درجه ای عالی از انسجام روایی و همبستگی متنی برخوردار است و انقطاع یا گسیختگی در آن مطرح نیست.