سنت حماسه سرایی در قیصرنامه ادیب پیشاوری

ادیب پیشاوری یکی از برجسته‌ترین شعرای سنت‌گرای دوره معاصر است که در افغانستان و ایران، در محضر بزرگان روزگار خود به کسب علم پرداخت و بر بسیاری از علوم زمان تبحر یافت. از ادیب، آثار گوناگونی به نظم و نثر بر جای مانده است که معروفترین آنها دیوان فارسی- عربی و «قیصرنامه» است. قیصرنامه منظومه‌ای است حماسی که ادیب آن را به تاثیر از شاهنامه فردوسی، در ستایش قیصر آلمان، ویلهلم، سروده است. از آنجا که ادیب شاعری سنت‌گرا بوده، انعکاس سنت‌های حماسی در قیصرنامه، فراوان به چشم می‌خورد. سنت، بازتاب فرهنگی تجربه‌ها، دستاوردها و بینش‌های نیاکان است که از نسلی به نسل دیگر سپرده می‌شود و هر مولفی نه با یاری ذهن خود، بلکه با تکیه بر آن است که دست به آفرینش می‌زند. پژوهش حاضر قیصرنامه ادیب را با شش عنصر اصلی سنت حماسی یعنی انگیزه، قهرمان، ساختار، زبان، کاربرد اساطیر و بافت روایی بررسی نموده است. نتیجه بررسی ها نشان می‌دهد که انگیزه ادیب از این حماسه سرایی، ملی نبوده و بیشتر به خاطر نفرت و انتقام‌جویی از استعمار انگلیس این منظومه را سروده است. او در زمینه کاربرد اساطیر و توصیف برخی از ویژگی‌های قهرمان در قالب سنت حماسه‌سرایی دست به آفرینش زده است. هرچند ادیب در کاربرد زبان، به سنت وفادار مانده، اما هنگام گزینش واژگان، به بافت کلام و محتوای داستان توجهی ندارد. در زمینه ساختار حماسی و بافت روایی نیز باید گفت قیصرنامه بافت و ساختار روایی ندارد و ادیب پیشاوری به این مساله اصلا توجه نکرده است.