شناسایی مفاهیم نوظهور و کشف ساختار دانش حوزه سردردهای ضربان دار

خوشه‌بندی مفاهیم و شناسایی حوزه‌های جدید مطالعاتی، از جمله کاربردهای جدید مطالعات ترسیم ساختار علم می‌باشد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل هم‌واژگانی و بررسی ساختار فکری دانش در تحقیقات حوزه سردردهای ضربان‌دار انجام شد.

این پژوهش از نوع علم‌سنجی بود و در آن از فنون تحلیل هم‌رخدادی واژگان و تحلیل شبکه اجتماعی استفاده گردید. جامعه آماری مطالعه را تمامی تولیدات علمی حوزه سردردهای ضربان‌دار نمایه شده در پایگاه Web of Science در بازه زمانی سال‌های 2005 تا 2017 تشکیل داد. تولیدات علمی تحقیق حاضر، 35050 رکورد بود. به منظور تحلیل هم‌واژگانی، 41037 کلید واژه استخراج شد. پس از یکسان‌سازی، ماتریس هم‏واژگانی تهیه گردید و با استفاده از روش تحلیل خوشه‌ای مورد تحلیل قرار گرفت.

از نظر فراوانی، کلید واژه «میگرن»، بیشترین فراوانی را داشت. یافته‌های مربوط به خوشه‌بندی سلسله مراتبی به روش Ward نیز منجر به شکل‌گیری 9 خوشه در این حوزه گردید. «فشار خون درون جمجمه»، «سردرد و درمان»، «تحریک عصبی و سردرد» و «آسیب تروماتیک مغز» خوشه‌های اصلی را تشکیل داد. تراکم و مرکزیت رتبه خوشه‌های حاصل از تحلیل هم‏واژگانی نشان ‏داد که خوشه «سرگیجه» بیشترین مرکزیت رتبه و خوشه «اضطراب» بیشترین مقدار تراکم را داشت.

با استفاده از تحلیل هم‏رخدادی واژگان، به ‌خوبی می‌توان ساختار علمی یک حوزه را مشخص نمود. با توجه ‏به فراوانی کلید واژه‌ها و خوشه‌های به ‌دست ‌آمده از نمودار راهبردی، مشخص گردید که زمینه‌های موضوعی «تحمل‌پذیری» و «تحریک عصبی و سردرد»، مهم‌ترین زمینه‌های نوظهور در این حوزه می‌باشند.