ارزیابی سودمندی سیستم کشت مخلوط آفتابگردان-لگوم

یکی از راهکارهای کلیدی در کشاورزی پایدار بازگرداندن تنوع به محیط های کشاورزی و مدیریت موثر آن است. کشت مخلوط عبارت است از کشت همزمان دو یا بیش از دو گونه در یک قطعه زمین در طول یک فصل زراعی، که یک روش مهم در توسعه سیستم تولید پایدار بویژه در سیستم هایی که هدف آن ها محدود ساختن مصرف نهاده های خارجی مانند کود و علف کش های شیمیایی است. در قیاس با تک کشتی سیستم کشت مخلوط استفاده بالاتری از منابع مثل کارایی مصرف مواد غذایی، کارایی مصرف آب و کارایی مصرف زمین دارد. این مطالعه به منظور ارزیابی سودمندی سیستم کشت مخلوط آفتابگردان و لگوم (للوبیا و سویا) انجام شد.

آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان طی دو سال زراعی 1392 و 1393 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کشت خالص آفتابگردان، لوبیا و سویا و کشت های مخلوط افزایشی 30، 60 و 90 درصد لوبیا با آفتابگردان و کشت های مخلوط افزایشی 30، 60 و 90 درصد سویا با آفتابگردان بودند. ارزیابی کشت مخلوط بر اساس شاخص های نسبت برابری زمین، بهره وری سیستم، غالبیت، رقابت، مجموع ارزش نسبی، نسبت معادل سطح زیر کشت و زمان و ضریب ازدحام نسبی صورت گرفت.

بر اساس نتایج این تحقیق، عملکرد دانه هر سه گونه و عملکرد معادل تحت تاثیر الگوهای کشت قرار گرفتند. بیشترین عملکرد دانه آفتابگردان، لوبیا و سویا در کشت خالص به دست آمد و کشت مخلوط به افت عملکرد دانه این محصولات منجر شد. با این حال عملکرد معادل آفتابگردان در کشت های مخلوط با 60 و 90 درصد لوبیا و سویا بیش از عملکرد خالص بود. در این تیمارها شاخص های نسبت برابری زمین، غالبیت، رقابت، مجموع ارزش نسبی، نسبت معادل سطح زیر کشت و زمان و ضریب ازدحام نسبی بالاتر از یک و شاخص رقابت کمتر از یک بود که نشان دهنده ی سودمندی سیستم کشت مخلوط است. از طرفی با توجه به شاخص غالبیت، گیاه آفتابگردان نسبت به لوبیا و سویا غالب بود.

نتایج مطالعه حاضر نشان داد که سیستم کشت مخلوط عملکرد دانه معادل آفتابگردان را نسبت به کشت خالص آفتابگردان افزایش داد. به طورکلی کشت مخلوط آفتابگردان و لگوم (لوبیا و سویا) در بیشتر تیمارها برتر از کشت خالص گیاهان بود که با بهبود عملکرد اقتصادی و کارایی استفاده از زمین همراه بود.