تدوین برنامه مدیریت رودخانه های شهری مبتنی بر مطالعات رسوب شناسی، با مثال هایی از کارون و کرخه

رودخانه ها به لحاظ زیست محیط و تامین آب، دارای اهمیت بسزایی هستند. استفاده درست از منابع رودخانه ها می تواند در حفظ این منابع ارزشمند نقش برجسته ای داشته باشد. در کشور ایران به سبب میانگین بارش سالانه پایین و قرارگیری بیش تر مناطق کشور در اقلیم های خشک و نیمه خشک، بسیاری از شهرها در حاشیه رودخانه ها بنا شده اند. از آنجایی که منابع حیاتی آب شرب، کشاورزی و صنعت از این رودخانه ها تامین می گردد، اهمیت حفظ و پاسداری از آن ها در سلامت جامعه امری انکارناپذیر است. طی دو دهه گذشته به سبب وقوع چندین سال خشکسالی پیاپی و احداث سدهای متعدد، سطح آب زیرزمینی و به تبع آن رودخانه ها افت اساسی داشته است. به سبب افت سطح آب بخش هایی از بستر و دشت سیلابی رودخانه ها مورد تعرض شهری قرار گرفته و در این تعرض گاهی سازمان های دولتی نیز دخیل بوده اند و مجوزهایی برای آن صادر نموده اند. در این مطالعه به عنوان مثال رودخانه های کارون، کرخه و تغییرات ایجاد شده در آن بررسی شده است. در خلال 4 سال گذشته روند بارندگی ها در منطقه غرب و جنوب غرب کشور به سبب تغییرات اقلیمی سیاره زمین با بارندگی های بالاتر از میانگین های بلندمدت و به صورت سیل آسا رخ داده و هنوز هم ادامه دارد. به نظر می رسد عقب نشینی توده های یخی در قطب شمال موجب انحراف چند درجه ای توده های باران زای اقیانوس اطلس جنوبی شده و این توده ها با عبور از قاره آفریقا و منطقه عربستان خود را به فراز ایران می رسانند. پیش تر اغلب این توده های باران زا به طرف پاکستان و هند رفته و سبب باران های شدید در آنجا می شدند. برخورد این توده های اطلسی با توده های مدیترانه ای چرخنده های بزرگی را بر فراز زاگرس ایجاد نموده و باران های سیل آسا را در غرب و جنوب غرب سبب شده است. در این مطالعه اثرات چنین بارش هایی بر شرایط رودخانه های کارون و کرخه طی چند سال اخیر بررسی شده است. در این بررسی ها مشخص گردید که رفتار رودخانه های مذکور به نحوی تغییر کرده که می بایست رویکرد های مواجه با آن ها به ویژه در محدوده شهرها تغییر یابد. اصلی ترین تغییر در راهبرد کمک به تحمل بار رسوبی و حجم آب رودخانه در طی سیلاب هاست.