سیاست خارجی مکتوب جمهوری اسلامی ایران در پرتو اسناد بالا دستی

سیاست خارجی شامل تعیین و پیگیری یک سلسله اهداف و منافع ملی کشورهاست که در صحنه بین المللی از سوی دولت ها تحقق می پذیرد. معمولا همه کشورها در زمینه سیاست خارجی دارای اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت اند. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و سند چشم انداز، به عنوان اسناد حاکمیتی و تعیین کننده سیاست های کلی نظام را می توان از جمله اسناد بالا دستی و بلندمدت به شمار آورد. برنامه های توسعه نیز، با توجه به مشخص و مقید بودن آنها به محدوده زمانی خاصی، می توانند به عنوان اسناد پایین دستی و با اهداف کوتاه مدت و یا میان مدت دولت ها تلقی گردند. در مقاله پیش رو، در مرحله اول قانون اساسی به عنوان مبنا و معیار اصلی فرض گردیده و میزان انطباق یا عدم انطباق برنامه های پنج ساله توسعه کشور با قانون اساسی و سند چشم انداز، همچنین سایر برنامه ها با یکدیگر و میزان تغییر و تحولات ایجاد شده در این برنامه ها، در حوزه سیاست خارجی سنجیده می شوند. در مرحله دوم به این پرسش پاسخ داده می شود که چالش های سیاست خارجی مکتوب جمهوری اسلامی ایران در اسناد مکتوب و نگارش شده در برنامه های توسعه، دربرگیرنده چه مواردی است؟

روش شناسی پژوهش:

 روش به کار گرفته شده در این پژوهش، مطالعه اسنادی است که با روش توصیفی- تطبیقی، اسناد با یکدیگر مطابقت داده شده اند و با نگاهی تحلیلی، چالش های اسناد مکتوب سیاست خارجی مورد ارزیابی قرار گرفته اند.

یافته ها: 

یافته های پژوهش نشان می دهند که در برنامه های مختلف توسعه، توجه به مقوله سیاست خارجی همواره روند پر نوسانی را طی نموده و یکی از مهم ترین چالش های موجود در تدوین این اسناد، تکرار جهت گیری های کلی در قانون اساسی و سیاست های کلی برنامه ها بوده و برنامه ها فاقد ارایه طرح و راهکار اجرایی برای پیشبرد جهت گیری های کلان کشور در مبحث سیاست خارجی می باشند.

نتیجه گیری: 

تامل در گزاره های برنامه های توسعه نشان می دهد که هنوز اعتقادی به بهره گیری از سازوکار دیپلماسی و به طورکلی سیاست خارجی، برای پیشبرد برنامه های توسعه کشور وجود ندارد.