ماهیت دگرگونی شهری در شهر تاریخی مرو

در سال‌های بعد از استقلال کشورهای آسیای مرکزی، فرصتی پیش آمد تا محققان، به فراخور تخصص خود در بررسی‌های تاریخی، اقتصادی و اجتماعی از این جوامع، به کنکاش بپردازند. باوجودی که شهر باستانی مرو (در ترکمنستان) عمدتا از سوی مورخین و موسسه‌های باستان‌شناسی موردتوجه و تحقیق قرار گرفته است، اما شناخت ماهیت دگرگونی شهر در طول دوره‌های مختلف تاریخی و تبیین نقش نیروهای تاثیرگذار درونی و بیرونی در این دگرگونی کمتر موردتوجه بوده است. در پژوهش حاضر، روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی و داده‌های موردنیاز از طریق روش اسنادی–کتابخانه‌ای و بازخوانی جدیدترین تصاویر پهپادی به‌دست‌آمده است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که این شهر در هزاره اول قبل از میلاد جزء ایالت‌های هخامنشی و در دوره‌های مختلف تاریخی، توسعه فیزیکی یافته و نام‌های متعددی به خود گرفته است. در شکل‌گیری این شهر، دلتای رود مرغاب به لحاظ تامین آب و خاک حاصلخیز نقش مهمی داشته است. نیروهای تاثیرگذار بیرونی ازجمله لشکرکشی و استقرار امپراتوری‌های هخامنشی، اسکندر مقدونی و جانشینان او، ورود اسلام به منطقه و حمله مغول همگی در رونق و یا رکود این شهر به مثابه یکی از چهار شهر بزرگ خراسان در دوران اسلامی، تاثیرگذار بوده است. همچنین عبور راه اصلی ابریشم بر اهمیت تجاری آن افزود و نیز مرو، مرکز خلافت عباسیان در شرق و مقر حکومت سلجوقیان بود. جمعیت شهر در دوره‌های پررونق تا 200 هزار نفر نیز رسید و بعد از حمله مغول، این شهر به‌کلی تخریب گردید و هرگز به دوران باشکوه خود بازنگشت.