کنش گفتاری حدیث «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» بر اساس دیدگاه آستین

خطبه غدیر مهم ترین خطبه پیامبر است که بسیاری از حوادث مهم بعدی تاریخ اسلام، تحت تاثیر آن قرار گرفت. جمله «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» در این خطبه، در بین فریقین بیش ترین چالش را نسبت به جملات دیگر خطبه به همراه داشته است؛ با این که پیامبر (ص) مشابه الفاظ این جمله -مانند «امام»، «خلیفه»، «وصی»، و حتی «ولی»- را در قسمت های دیگر خطبه به کار برده است. سوال مطرح این است که ویژگی چالش برانگیز در این جمله چیست؟ نظریه کنش گفتاری، به عنوان یک نظریه کاربردشناسانه که گفتار را یک کنش ارتباطی و اجتماعی می داند و با بررسی زبان در بافت، در پی کشف زوایای پنهان معانی است، در بررسی حدیث غدیر حایز اهمیت است. در این مقاله بر اساس دیدگاه کنش گفتاری آستین، تبیین شده است که اگرچه این جمله به ظاهر دارای ساختار خبری است، ولی یک پاره گفتار کنشی محسوب می شود که علاوه بر کنش بیانی، دارای کنش منظوری و تاثیری است. در کنش منظوری که محور تحلیل زبانی آستین است، به این نتیجه رسیدیم که پیامبر (ص) درصدد انشای حکم است. در این حکم، امام علی (ع) به عنوان ولی امر مسلمین منصوب می شود. همان طور که کنش هایی مثل عقدکردن و نذرکردن الفاظ و واژگان مخصوص خود را می طلبد و الفاظ مشابه افاده حکم را نمی کند، در خطبه غدیر هم، اگرچه مشابه این الفاظ به کار برده شده، ولی فقط واژگان تعریف شده از جانب خدا است که افاده این حکم را می کند.