مطالعه تنوع ژنتیکی و ساختار جمعیتی Ephedra major در ایران

Ephedra major Host (Ephedraceae)، به عنوان منبع بسیار ارزنده ماده افدرین، با زیستگاه های مختلف در ایران سازگار شده است. طی چند دهه اخیر فعالیت های انسانی، به ویژه بهره برداری بیش از حد از جمعیت های گونه مذکور جهت استخراج مواد دارویی ارزشمند، این گونه را در معرض خطر قرار داده است. در این تحقیق، سطح تنوع ژنتیکی و ساختار ژنتیکی در 16 جمعیت E. major برای نخستین بار با استفاده از نشانگرهای مولکولی inter-simple sequence repeat  (ISSR)ارزیابی شد. سطح بالایی از تنوع ژنتیکی در میان جمعیت مشاهده شد که منطقه دهبار واقع در استان خراسان رضوی بیش ترین تنوع در پارامترهای ژنتیکی را نشان داد (P = 67.96%, H = 0.365 236, I = 0.365). تنوع ژنتیکی درون جمعیت (71٪) به طور قابل توجهی بالاتر از تنوع ژنتیکی بین جمعیت (29%) بود و تنها 1 درصد تنوع ژنتیکی بین مناطق وجود داشت. روش های متوسط فاصله بین گروه ها  (UPGMA)و همچنین روش های خوشه بندی بایسین (Bayesian) بیانگر وجود ساختار نسبتا قوی جمعیت است تا حدودی منطبق با منش جغرافیایی جمعیت می باشد. با این حال، موفقیت UPGMA در گروه بندی جمعیت متناسب با موقعیت جغرافیایی آن ها محسوس تر بوده و با توجه به نتایج این مطالعه، می توان ادعا کرد، نشانگرهای ISSR در تشخیص الگوی تنوع ژنتیکی در جمعیت های E. major موثر هستند. از سوی دیگر، با داشتن دانش قابل اعتماد از وضعیت تنوع ژنتیکی و ساختار جمعیتی این گونه، می توان گام های نخستین را در راستای حفاظت از جمعیت های با تنوع ژنتیکی پایین استوار نمود تا راه برای اجرای برنامه های اصلاحی در انتخاب جمیعت های برتر هموار گردد.