پیوند بانو گشسپ نامه با متون پهلوانی و دوره سرایش آن

بانوگشسپ نامه منظومه ای است پهلوانی در بیش از هزار بیت در ذکر دلاوری های بانوگشسپ، دختر رستم. درباره گوینده این منظومه، فعلا اطلاعی نداریم؛ اما پژوهشگران درباره سده سرایش آن بحث هایی کرده و حدس هایی زده اند. شماری از محققان، منشا روایات بانوگشسپ نامه را متون پیش از اسلام می دانند و ظاهرا بر همین اساس، سده سرایش آن را قرن پنجم نوشته اند؛ اما برخی دیگر به دلیل آنکه در کتاب مجمل التواریخ، که از شماری متون پهلوانی قدیم یاد می کند، ولی نامی از بانوگشسپ نامه نمی برد، بر آن اند که این منظومه متعلق به سده ششم است و برای اثبات فرضیه خود دلایلی نیز آورده اند. در تازه ترین و علمی ترین پژوهش ها، دوره سرایش بانوگشسپ نامه، به سده های هفتم و هشتم هم رسیده است. از دیگر نکته های بحث برانگیز درباره منظومه بانوگشسپ نامه که آغاز و انجامی ندارد، این است که در اصل متعلق به منظومه بزرگ تری از جمله فرامرزنامه کوچک است. در این مقاله، نخست، با توجه به دلایلی مانند وجود ابیاتی از دیگر منظومه های پهلوانی در بانوگشسپ نامه، ارتباط ابیات پایانی تهمینه نامه با آغاز بانوگشسپ نامه و همچنین داشتن شماری مضامین داستانی عامیانه که در طومارهای نقالی هم دیده می شود، نشان می دهیم که دوره سرایش بانوگشسپ نامه متاخرتر از زمانی است که تاکنون تصور می شده است. سپس با بررسی و تطبیق مضامین داستانی آن با متون عامیانه، خواهیم گفت که بلکه منشا روایت های بانوگشسپ نامه، روایات شفاهی و عامیانه است و برخلاف تصور رایج، هیچ قدمت و اصالتی ندارد.