کارکرد عنصر «فضا سازی» در خلق محتوای حماسی در «هفت خان اسفندیار» از شاهنامه فردوسی

در عرصه داستان پردازی معاصر، شناخت نوع ادبی یک اثر و ویژگی های آن، به بررسی عناصر سازنده آن داستان منوط شده است. یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین این عناصر، عنصر «فضاسازی» است. بهره گیری مناسب از عنصر فضاسازی، به ویژه در آثار حماسی، اهمیت خاصی دارد؛ زیرا شاعر حماسی از طریق آن می تواند فضای حاکم بر اثر را به خواننده منتقل سازد. در این پژوهش، عوامل موثر در فضاسازی و خلق محتوای حماسی، با تکیه بر داستان «هفت خان اسفندیار» از شاهنامه فردوسی بررسی و معرفی می شود؛ چون با درنظرگرفتن قدرت حکیم طوس در سرودن حماسه ملی ایران، برای شناخت ویژگی های نوع ادبی حماسی، بررسی داستان های شاهنامه ضروری به نظر می رسد. فردوسی در هفت خان اسفندیار، با بهره گیری از عنصر «خرق عادت» در قالب نیروهای آسمانی، عناصر زمینی و طبیعی و امور جادویی؛ فضا و محتوایی متناسب با روح حماسه را خلق کرده است. همچنین نمایش دلاوری های «اسفندیار» در گذر از هفت خان، به یاری «اغراق»، به عنوان جزء جدایی ناپذیر حماسه، باعث پررنگ شدن فضای حماسی داستان شده است. در این داستان اغراق ها گاه به صورت مستقیم و گاه در قالب تشبیه، استعاره، مفاهیم کنایی و یا در سیاق کلام، به تلقین روح حماسی داستان منجر شده و استفاده به جای فردوسی از این آرایه ها در کنار خوارق عادات، در ایجاد محتوای حماسی هفت خان اسفندیار نقش بسزایی داشته است.