اثر نوع و زمان کاشت گیاه پوششی بر ساختار جمعیت علف های هرز و خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد آفتابگردان (Helianthus annus L.)

کشت گیاهان پوششی همراه با مدیریت مناسب آن ها می تواند جایگزین پایداری برای روش های معمول کنترل علف های هرز باشد. این گیاهان علاوه بر اثرات مطلوب در کنترل علف های هرز، باعث افزایش ماده آلی ، بهبود ساختمان ، افزایش ظرفیت نگهداری آب، کنترل بیماری های خاک زاد، کاهش فرسایش خاک و افزایش عملکرد محصول می شوند. به منظور مطالعه تاثیر بهترین زمان کاشت گیاهان پوششی مختلف بر کنترل علف های هرز در آفتابگردان (Helianthus annus L.) آزمایشی دو ساله در مزرعه ای واقع در شهرستان گلوگاه- استان مازندران به صورت طرح اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در دو سال زراعی 96-1395 و 97-1396 اجرا شد. در این آزمایش زمان کاشت گیاه پوششی در کرت اصلی و نوع گیاه پوششی در کرت فرعی قرار گرفتند. تیمارهای آزمایشی شامل گیاهان پوششی (گندم ((Triticum aestivum L.، جو (Hordeum vulgare L.)، شبدر برسیم (Trifolium alexandrinum L.) و ماشک گل خوشه ای (.Vicia villosa L) و زمان های مختلف کاشت (کاشت گیاهان پوششی دو ماه قبل، هم زمان و دو هفته بعد از کاشت آفتابگردان) در نظر گرفته شد. همچنین دو تیمار بدون گیاه پوششی، با وجین و بدون وجین علف هرز به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. فواصل بین ردیف و روی ردیف آفتابگردان به ترتیب 60 و 20 سانتی متر در نظر گرفته شد و کشت گیاهان پوششی در بین فواصل بین ردیف آفتابگردان به صورت متراکم در سه برابر تراکم توصیه شده و به شکل دست پاش انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از گیاهان پوششی صرف نظر از نوع و زمان کاشت نقش موثری در کنترل علف های هرز و افزایش عملکرد آفتابگردان خواهند داشت. بیشترین وزن خشک علف هرز در هر چهار تیمار گیاه پوششی، در تاریخ کاشت دو ماه قبل از کاشت آفتابگردان، دیده شد؛ در این تاریخ کاشت، جو، کمترین وزن خشک علف هرز را در هر دو سال آزمایش به خود اختصاص داد و توانست وزن خشک علف هرز را در طی مراحل مختلف نمونه برداری از فصل رشد آفتابگردان، پایین تر از سایر گیاهان پوششی نگه دارد، اما کمترین وزن خشک علف هرز در تیمار کشت هم زمان هر چهار گیاه پوششی با آفتابگردان مشاهده شد. کاشت گیاهان پوششی دو هفته بعد از کاشت آفتابگردان نیز باعث کاهش وزن خشک علف هرز گردید، ولی کارایی آن از کشت هم زمان گیاه پوششی و آفتابگردان کمتر بود. بیشترین و کمترین ارتفاع آفتابگردان به ترتیب مربوط به گیاه پوششی شبدر در تاریخ کاشت هم زمان و دو ماه قبل گندم بود (76/181 و 98/105 سانتی متر). بیشترین شاخص سطح برگ (97/3)، مربوط به گیاه پوششی شبدر در تاریخ کاشت هم زمان آن با آفتابگردان بود؛ که در مقایسه با شاهد بدون گیاه پوششی در شرایط وجین و عدم وجین علف های هرز به طور متوسط (در دو سال آزمایش) به ترتیب 14 درصد و 69 درصد بیشتر بود. کمترین شاخص سطح برگ آفتابگردان نیز در تیمار کاشت گیاه پوششی گندم در تاریخ کاشت دو ماه قبل از کاشت آفتابگردان دیده شد (سال اول و دوم به ترتیب 96/0). بیشترین وزن خشک آفتابگردان (61/485 گرم در مترمربع) به تیمار گیاه پوششی شبدر در تاریخ کاشت هم زمان آن ها با آفتابگردان تعلق داشت که تفاوت معنی داری با شاهد وجین علف های هرز نداشت. کمترین وزن خشک نیز در تیمار کاشت گندم دو ماه قبل از کاشت آفتابگردان (27/108 گرم در مترمربع) دیده شد. همچنین، بیشترین عملکرد دانه آفتابگردان در کاشت هم زمان شبدر با آفتابگردان 06/2859 کیلوگرم در هکتار به دست آمد که در مقایسه با شاهد بدون گیاه پوششی در شرایط وجین علف های هرز (1/2381 کیلوگرم در هکتار)، 17 درصد بیشتر بود. از آن جا که گیاه پوششی شبدر در تاریخ کاشت هم زمان با کاشت آفتابگردان، موجب کاهش رشد علف های هرز و افزایش عملکرد شد، می توان آن را به عنوان راهکاری برای تولید مطلوب آفتابگردان در کشاورزی پایدار معرفی نمود.