مجهول سازی افعال لازم در زبان فارسی

در مجهول بنیادی، فعل در حالت غیر مجهول، گذرا است. با این وجود، در رده شناسی مفهوم مجهول، نمونه هایی مشاهده می شود که از عملکرد فرایند مجهول بر فعل ناگذارا به دست می آیند. این ساخت ها، در بررسی های مفهوم مجهول، با نام «مجهول بی شخص» معرفی می شوند. این مقاله، امکان مجهول سازی فعل های ناگذر را در زبان فارسی مورد توجه قرار داده است. در این پژوهش، دو پیکره «وابستگی نحوی زبان فارسی» و پیکره «همشهری» به کار گرفته شدند. نخست، فعل های مورد نظر پژوهش، از پیکره استخراج شدند. سپس، برای بررسی بازنمایی های گوناگون داده های به دست آمده، چگونگی حضور فعل های مورد اشاره در صفحه های وب نیز بررسی شده ند اند. بررسی های داده بنیاد این مقاله نشان می دهد که در زبان فارسی برخی از فعل های ناگذر می توانند با بهره گیری از الگوی رایج مجهول سازی در زبان فارسی، مجهول شوند. فاعل فعل ناگذر نامفعولی، پس از عملکرد فرایند مجهول در همان مرتبه فاعلی باقی می ماند. هر چند، گاهی فاعل فعل گذرا در نتیجه مجهول سازی فعل ناگذر ناکنایی، حذف می شود و گاهی به شکل فاعل غیرفاعلی نمایانده می شوند. به این ترتیب، پژوهش پیکره بنیاد حاضر، در مجهول سازی فعل ناگذر زبان فارسی، سه امکان را معرفی و گزارش می کند. این سه امکان، با توجه به گونه فعل ناگذر مشخص می شود. اگر فاعل فعل ناگذر از گونه کنش گر باشد، پس از مجهول سازی کاهش مرتبه دارد (به صورت حذف یا بازنمایی در حالت غیر فاعلی). اگر فاعل از گونه کنش پذیری باشد، فاعل پیش و پس از مجهول سازی یکسان است و در پی عملکرد فرایند مجهول، تغییری در مرتبه فاعل ایجاد نمی شود.