نشانه شناسی گفتمان «ثروت و فقر» در روایات علوی با تکیه بر مربع نشانه شناسی گریماس

دو واژه «ثروت و فقر» واژگانی هستند که همواره در مطالعات معناشناسی از آن دو به عنوان واژگان مقابل یاد می شود. این دو واژه در متون اسلامی از بسامد بالایی برخوردارند. ثروت و فقر علاوه بر قرآن کریم در احادیث وروایات به ویژه روایات علوی نیز به کرات ذکر شده اند. این در حالی است که لغت شناسان همواره به بیان مضمون لغوی این دو اکتفا کرده اند و دیگران حداکثر از منظر دستورات اخلاقی درباره این دو مفهوم به گفتگو پرداخته اند. الگوی «مربع نشانه شناسی» یکی از الگوهای مکتب نشانه شناسی پاریس و روشی برای بازنمود ژرف ساخت معنایی متن، مبتنی بر روابط تقابلی است که توسط الگیرداس گریماس تبیین شده است. در این پژوهش سعی بر آن است تا با بهره گیری از این مربع، گفتمان میان دو مفهوم به ظاهر متقابل «ثروت» و «فقر» تبیین شود. در این پژوهش حد مشترک «مال» در نظر گرفته شده است؛ بنابراین ثروت های دیگر همچون عقل و غیره که در روایات به آن ها اشاره شده است موضوع این پژوهش نیست. در این راستا واژگان جانشین دو کلمه «ثروت و فقر» بر اساس مربع نشانه شناسی گریماس مورد واکاوی قرار گرفته اند. حاصل بررسی ها این است که ثروت و فقر فقط بر اساس مفهومی مقابل هم هستند و واژگان دیگری به عنوان واژگان جانشین وجود دارند که نشاندهنده درجات فقر و ثروت می باشند.