ارزیابی خصوصیات زراعی، فیزیولوژیکی و میزان تحمل خشکی در تعدادی از ژنوتیپ های اصلاحی گندم دوروم

چکیده بهمنظور بررسی ویژگیهای زراعی، فیزیولوژیکی و میزان تحمل خشکی و شناسایی صفات آگرو-فیزیولوژیک مرتبط با تنش خشکی، 11 ژنوتیپ گندم دوروم شامل 11 الین اصالحی پیشرفته بههمراه دو رقم شاهد  ساجی و ذهاب  در آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط جداگانه تنش  دیم و بدون تنش آبیاری تکمیلی  در سال زراعی 1311-1319 در معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور  ایستگاه سرارود  مورد بررسی قرار گرفتند. ژنوتیپها بر اساس عملکرد دانه، صفات آگرو-فیزیولوژیک و برخی از شاخصهای مقاومت به خشکی مبتنی بر عملکرد دانه از قبیل شاخص تحمل تنش  STI  میانگین هندسی بهره وری GMP ،متوسط بهره وری MP ، شاخص پایداری عملکرد  YSI شاخص حساسیت به تنش  SSI  و شاخص تحمل (TOL (مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین، اختالف آماری معنیداری از لحاظ برخی صفات مطالعه شده بین ژنوتیپهای مورد بررسی وجود داشت. ژنوتیپهای URRACA ، WARD/111.68//BERKMEN و...//STINT/ALTAR84 دارای بیشترین میانگین عملکرد در هر دو شرایط تنش و بدون تنش بودند. بر اساس نتایج تجزیه گرافیکی بایپالت ژنوتیپ در صفت، همبستگی بین صفات مورد بررسی با عملکرد دانه در دو شرایط رطوبتی، متفاوت بود که بیانگر تاثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه و نقش سایر صفات مورد بررسی در تعیین عملکرد ژنوتیپهای مورد بررسی میباشد. عملکرد دانه در شرایط تنش با صفات طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، دوره پر شدن دانه، عملکرد زیست توده و تعداد روز تا گلدهی و در شرایط بدون تنش با صفات تعداد دانه در سنبله، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت همبستگی مثبت نشان داد. ارزیابی ژنوتیپها بر اساس شاخصهای مقاومت به خشکی نشان داد که شاخصهای STI ، GMP و MP با عملکرد دانه در هر دو شرایط رطوبتی همبستگی مثبت و معنی داری نشان دادند، لذا انتخاب ژنوتیپها بر اساس این شاخصها منجر به انتخاب ژنوتیپهایی با عملکرد باالتر در هر دو شرایط تنش و غیر تنش میگردد. بر اساس نتایج حاصل، ژنوتیپ شماره 12 با بیشترین میزان شاخص تحمل خشکی دارای بیشترین میزان عملکرد در هر دو شرایط رطوبتی بود، بدین صورت که در شرایط دیم این ژنوتیپ 8/31 درصد نسبت به شاهد برتر آزمایش  رقم ذهاب افزایش عملکرد نشان داد که معادل 1421 کیلوگرم در هکتار میباشد و در شرایط آبیاری تکمیلی 11 درصد نسبت به شاهد برتر آزمایش رقم ساجی افزایش عملکرد داشت که معادل 834 کیلوگرم در هکتار بود. این ژنوتیپ بر اساس نمایش بایپالت ژنوتیپ در صفت دارای بیشترین عملکرد، زودرسی متوسط، بیشترین طول دوره پر شدن دانه، کمترین تبادل روزنهای و دمای کانوپی و بیشترین عملکرد کوانتوم، طول سنبله و عملکرد زیست توده بود. این ویژگیهای زراعی و فیزیولوژیکی باعث افزایش میزان تحمل خشکی در این ژنوتیپ گردیده است که الزم است در برنامه اصالحی گندم دوروم مورد بررسی بیشتر قرار گیرد.