شایستگی های مورد نیاز اعضای هیات علمی برای تدریس در موسسات آموزش عالی در عصر فناوری

جهان هزاره سوم، جهانی است که با تغییرات در زمینه های مختلف علمی، فرهنگی و فناوری روبه رو است. دسترسی روزافزون افراد به خدمات آموزشی در سطوح آموزش عالی باعث شده تا دانشجویان با تفاوت های فردی وارد موسسات آموزش عالی شوند. تغییر بافت آموزش عالی با تغییر نقش و مسئولیت های اعضای هیات علمی همراه است؛ لذا لازم است اعضای هیات علمی برای انجام وظایف و ایفای نقش هایشان، درک، دانش و مهارت های خود در حوزه های مختلف را به کار گرفته و مطابق با تغییرات جامعه آنها را رشد دهند و از راهبردهایی در یاددهی استفاده کنند که این تفاوت ها را در نظر بگیرند. این مقاله شایستگی های لازم برای همکاری به عنوان عضو هیات علمی در موسسات آموزش عالی را با توجه به نقش ها و وظایف آنها تبیین می کند.

پژوهش انجام شده، پژوهشی کیفیاز نوع کیفی پایهبا رویکردی عمل گرا و از نگاه معرفت شناسانه، ساختارگرا است. ابتدا اسناد مرتبط با شایستگی های تدریس در آموزش عالی جمع آوری شد. سپس با هدف درک دیدگاه های اعضای هیات علمی مشغول به تدریس در دانشگاه های ایران، با 14 عضو هیات علمی مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته انجام شد. اسناد، به شیوه فرا ترکیب کیفی، در قالب مفاهیم و مضامین به صورت قیاسی، در بافت پژوهشی و با توجه به چارچوب نظری توصیف شدند و سپس با مفاهیم و مضامین شناسایی شده در مصاحبه ها به صورت تفسیری (قیاسی و استقرایی) تلفیق، تجزیه و تحلیل شده و در مرحله آخر به صورت استقرایی تلفیق و تفسیر شدند. برای تحلیل اسناد و مصاحبه ها، از کدگذاری خط به خط در MAXQDA10 استفاده شد.

در این پژوهش، 349 واحد معنایی (کد باز)، 32 مقوله و 9 مضمون (شایستگی) استخراج شدند که عبارتند از: آینده پژوهی (آینده نگری، ریسک پذیری، کارآفرینی)، اخلاق حرفه ای (عدم سوء استفاده، حفظ حریم ها در ارتباط با دانشجو، حضور با آمادگی، مسئولیت تربیت جامعه و رعایت حرفه ای بودن)، شایستگی های فردی (هویت فردی، اخلاق و رفتار فردی، به روز بودن، توانایی حل مساله و مهارت های تفکر)، شایستگی های بین فردی اجتماعی (هویت فرهنگی، برقراری ارتباط موثر، الگویی برای دیگران، مشارکت و همکاری)، شایستگی های سازمانی (هویت سازمانی، اهداف و ماموریت های سازمان، نقش های سازمانی شامل شایستگی های ارایه خدمات، شایستگی های پژوهشی و شایستگی های تعلیم و تربیتی)، شایستگی های مدیریتی (مدیریت خود، رهبری، مدیریت شغلی، مدیریت منابع، مدیریت فرایند یاددهی و یادگیری، آماده سازی و مدیریت محیط یادگیری، مدیریت پژوهش، هدایت آموزشی پژوهشی، برنامه ریزی و سازمان دهی)، شایستگی های عملی (توانایی ایجاد پیوند بین علم و عمل، اثربخشی)، شایستگی های نگارشی (دانش زبانی و نگارش علمی) و شایستگی های مرتبط با مقبولیت در جوامع عمل (تایید جامعه علمی).

تحلیل یافته ها تفاوت هایی را بین شایستگی ها در ایران و خارج از ایران نشان داد. 10 نفر از 14 مصاحبه شونده به عدم سوءاستفاده از توان علمی دیگران و موقعیت حرفه ای خود اشاره داشتند که شاید حکایت از نیاز به تاکید بر این اصل در جامعه آموزش عالی ایران باشد. در مقابل، اسناد خارجی، بر به کارگیری فناوری در آموزش تاکید بسیاری داشتند. شاید عدم اشاره به این موضوع در مصاحبه ها توسط غالب استادان (در مصاحبه ها) به این امر اشاره داشته باشد که برخی از اعضای هیات علمی در ایران هنوز با این مفهوم مانوس نیستند. از شایستگی های شناسایی شده در این پژوهش می توان در تعیین محتوای مورد نیاز دوره های رشد و توسعه حرفه ای متقاضیان همکاری با موسسات آموزش عالی به عنوان عضو هیات علمی استفاده کرد.