مولفه های پسانوگرایی در داستان یوم قتل الزعیم اثر نجیب محفوظ

پست مدرنیسم به مجموعه آرا و نظریات مختلف و گسترده ای اطلاق می گردد که از نیمه دوم قرن بیستم پا به عرصه ظهور گذاشت. داستان یوم قتل الزعیم (روز قتل رییس جمهور) نوشته نجیب محفوظ داستان نویس معاصر مصری، نمونه ای از یک داستان پست مدرنیسم و فراداستان است که در صدد گشودن عرصه داستان خود بر فضای تاریخی مصر می باشد. هدف این پژوهش بررسی داستان یاد شده، در پرتو تکنیک فراداستان با ماهیتی پسانوگرایی می باشد. این داستان با وجود اینکه جلوه هایی از واقعیت و ریالیسم را در خود گنجانده، اما داستانی است که ماهیتی تخیلی دارد و حاوی برخی از واقعیتهای معاصر مصر نیز می باشد. یافته های پژوهش بیانگر آن است که نجیب محفوظ در این اثر با تاثیر پذیری از مکتب پست مدرنیسم، به دنبال توصیف اضطراب ها، سرگردانی های انسان معاصر و مبارزه منفی بر ضد شرایط بوده است. از بین مولفه های متعدد پست مدرنیسم، از تناقض، اتصال کوتاه، عدم قطعیت و بینامتنیت بیش از سایر مولفه ها استفاده نموده است. بازتاب بینامتنیت بویژه در صحبت های محتشمی زاید به دلیل ایمان مثال زدنی او بیشتر آشکار شده است. اتصال کوتاه، مولفه قابل توجه دیگری است که محفوظ در حین بیان وقایع تاریخی از آن مدد جسته است. عدم انسجام و قطعیت از دیگر پیامدهای این نظریه است که در جای جای داستان «یوم قتل الزعیم» بیان شده است. آثار نجیب محفوظ آیینه جامعه مصر است به گونه ای که زمان و مکان و شخصیت های تاریخی در داستان وی پررنگ تر از سایر شخصیت های داستانی دیده می شوند. وی با بهره گرفتن از مولفه های متعدد پسامدرن، در پی آن است تا به طور غیرمستقیم شرایط نامناسب اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه مصر را توصیف و نقد نماید و در نتیجه پیوند انداموار ادبیات با جامعه و تبلور نابسامانی های اجتماعی را در این نوع داستان ها به تصویر کشد. وی با گزینش مولفه های پست مدرن توانسته تا حدودی بی کفایتی فرمانروایان و شرایط نامناسب اقتصادی-سیاسی کشور مصر و به ویژه مسئله فقر را به تصویر بکشد.