مشخصه های عمومی نقوش هندسی و گره چینی سقف کاخ-قلعه های قاجار استان چهارمحال و بختیاری

نقوش هندسی و گره چینی از گونه های رایج در تزیینات هنرهای اسلامی است. کمال و بالندگی هنر گره چینی و استفاده از نقوش هندسی در تزیینات ایرانی اسلامی، متعلق به دوره ی سلجوقی است. تا دوره ی قاجار تزیینات هندسی و گره چینی فراز وفرودهای بسیاری داشته و در این دوره ی هنری با ورود فرنگی مآبی، فرهنگ تصویری-تزیینی ایران دستخوش تغییرات بسیاری گردید. هنر و معماری قاجار مآثر زیادی هرچند نه در حد و اندازه ی نمونه های شاخص ادوار پیشین حکومتی از خود در سرزمین ایران به‌جای گذاشته است. از درخشان ترین نمونه های معماری قاجار در استان چهارمحال و بختیاری کاخ-قلعه های چالشتر، جونقان و دزک است. که در زیر طاق آن‌ها نمونه هایی زیبا از گره چینی با نقوش هندسی و مصالح چوب، فلز و آینه وجود دارد. در این مقاله به شیوه ی توصیفی و تحلیل بصری و ترسیمی نقوش و عمدتا به روش میدانی مختصات عمومی این نقش‌های هندسی در گره ها از حیث تنوع نقوش؛ مواد و مصالح به‌کاررفته و سطوح و عرصه های پوشش داده‌شده و محل قرارگیری آن و نیز ارتباط با سایر تزیینات بنا کاویده می شود. با توجه به حاکمیت فرهنگ تصویری قاجار و کلیت هنر و معماری عصر قجری در نمونه های اخیر عمدتا از این شیوه متاثرند. ضمن آن که تاثیرات محلی بر این نمونه ها قابل‌پیگیری و مشاهده است. در نمونه های اخیر به طور چشمگیری نقوش و تزیینات در سقف داخلی بنا پیچیده تر و ظریف تر از نقوش سقف ایوان ها مشاهده گردید که دلایلی ازجمله حفظ و حراست از تزیینات در فضاهای بسته نسبت به فضاهای باز دلیل عمده ی آن است.