نظام بین الملل هژمونیک و تحول ادراکی، سازمانی و عملیاتی گروه های سلفی- جهادی؛ از القاعده تا داعش

افراط گرایی سلفی-جهادی در قالب مفاهیمی چون توحید، فهم دینی سلف، بدعت، جاهلیت و... قواعد و هنجارهای رفتاری خاصی مبتنی بر تکفیر و جهاد را تولید می کند. اما این هسته معنایی و قوام دهنده درونی هویت کنش گران سلفی جهادی، در تعامل با سازه های بیرونی به ویژه در سطح بین المللی وارد یک فرایند ساخت یابی می شود. لذا آنچه ادراک، جهت گیری عملیاتی، الگوی سازمان، حدود شرعی و هدف گذاری گروه های سلفی جهادی را تعیین می کند، ناشی از کنش سازه های درونی آنان و فشارهای ساختاری بیرونی به ویژه در سطح نظام بین المللی می باشد، به همین علت جریان سلفی-جهادی معاصر به واسطه ادراک های متفاوت از وضعیت پیرامونی دچار تحول شده اند. لذا پرسش اصلی این پژوهش بدین شکل مطرح می شود که تحول هویتی، تغیر کنش گری و اهداف گروه های سلفی-جهادی از القاعده تا داعش، چگونه تبیین می گردد؟ جهت پاسخ به این پرسش از چارچوب نظری ساختار-کارگزار استفاده شده است. درنهایت فرضیه پژوهش این است که قوام متقابل هویت درونی سلفی و ساختار هژمونیک نظام بین الملل، باعث شکل گیری سه ادراک بین الاذهانی مظلومیت، جنگ صلیبی و هجرت در میان جریان سلفی-جهادی شده است. متناظر با این تحول ادراکی سه نوع کنش عملیاتی جهاد همبستگی، جهاد مکانی و جهاد فتح و سه نوع نهاد جنبش جهادی، امارت اسلامی و ایجاد نهاد خلافت شکل گرفته است که این مولفه ها را می توان به عنوان عناصر تحول هویتی-تاریخی در قالب سه نسل سلفی-جهادی از القاعده تا داعش مورد شناسایی قرار داد.