تبیین فقهی مسئولیت دولت در رویارویی با بیماری کرونا

در این روزها که بیماری واگیردار و مسری کرونا (کووید 19)، فضای جامعه و جهان‌را درنوردیده است، علاوه بر ابتلایات بهداشتی برای افراد و دولت‌ها، از جوانب متعدد دیگری از جمله چالش‌های فقهی حقوقی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. به‌عنوان ‌مثال در این زمینه می‌توان به مسایلی مانند ضمان حاکمیت در خسارات جانی، مالی، تعارض اقتصاد و سلامت، کاربرد قاعده احسان، قرنطینه و تحدید آزادی، امنیت ملی و مساله مقابله به مثل، امنیت روانی و... اشاره کرد. بر این اساس، پژوهش حاضر به نحو معین، با هدف بررسی برخی چالش‏ها و پیامدهای فقهی حقوقی مرتبط و ادله‏ی ناظر بر مسئولیت(تکلیفی و وضعی) دولت، و چارچوب نظری آن، انجام گرفته است.

در این مقاله با اعتنای به پیامدهای فقهی حقوقی این بیماری مسری، به تناسب زمان و مکان حاضر و لزوم تولید و پرداخت قواعد فقهی حقوقی، جهت تبیین درست مسئله (دیدگاه فقه اسلامی درخصوص امراض مسری و مسئولیت دولت)، شواهد متعدد روایی و آرا و ادله‏‏ فراوان فقهی به روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‏ای مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

این پژوهش، ضمن بررسی و تنقیح فقهی موضوع امراض مسری (با توجه به برخی نظرات اخیر درخصوص تضاد بین فقه و علم) براساس منابع، ادله و قواعد فقهی حقوقی ناظر بر وظایف و مسئولیت دولت، توصیف، تحلیل و ارزیابی شده و با تقسیم و تقریری جدید و نگاهی نو به آیات و روایات و ادله فقهی حقوقی، وظیفه‌‏مندی و مسئولیت عام و نیز مسئولیت خاص دولت (در صورت حدوث سبب سلبی یا ایجابی قابل استناد و موجد ضمان و خسارت) اثبات شده است.