ریخت نگاری آیین نمایشی مذهبی خه رره در عاشورای لرستان با رویکرد تفسیرگرایی گیرتز و مبتنی بر آخشیج های ایران باستان

هدف این مقاله مطالعه تحلیلی و ریشه شناختی آیین نمایشی مذهبی «خه رره » با رویکرد تفسیرگرایی براساس نظریه انسان شناسی نمادین کلیفورد گیرتز است. سحرگاهان عاشورا حدود یکصد هزار نفر از مردم خرم آباد لرستان با آدابی نمایشی در آب و گل و گلاب (خه رره) ساخته شده در خیابانها و میادین فرو م یغلتند و تا اذان ظهر عاشورا (هفت ساعت) با فرمت تمثی لگرایانه ی مبتنی بر مستندسازی (تداعی معانی) واقع هی عاشورا با بیان مونولوگ هایی فردی در میادین مهم خرم آباد لرستان نمایشگری می کنند. فرضیه های انسان شناسی دینی درباره این آیین مستند ب هگونه ای می نماید که در خود دو کاربرد اساسی را جای داده است: 1 استمرار استنادات تاریخی مبتنی بر رخدادی عظیم در جهان اسلام که نیاز به اثبات آن وجود ندارد 2 تحول در نمایشگرانی که خود نیز نمایشگران همان درام اند که هنوز ریش هی ادبی و مدنی آن را نمی دانند. ایده، بن اندیشه، پیرنگ و شاکله اصلی این آیین بومی مذهبی مستند، بر پایه حقایق اجتماعی تاریخی و مستندات موجود که اسنادی یا روایی است، تعریف می گردد. یافته ها نشان م یدهد مردم خرم آباد هر ساله نمایش مذهبی «خه رره مالی » را با شکوهی خاص برگزار میک‌نند و بر این باورند که فلسفه اجرایی این آیین، تداعی معانی حقایق و مستندات صحرای کربلا است. نتایج حاصل از پژوهش چهار ساله نگارنده در زمین تحقیق و اسناد موجود نشان می دهد این آیین فقط در خرم آباد لرستان اجرا می گردد و دو دلیل اساسی: 1 تداعی معانی صحرای کربلا 2 ذوق هنرمندانه ی قوم لر، موجب پیدایی و مانایی این ساختار نمایشی گردیده است. چهار عنصر اساسی آب، باد، آتش و خاک (آخشی جها) که ریشه در ادبیات کهن ایران دارد نیز از عناصر مهم آیین مستند خه رره به شمار می آیند. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و ژرفانگرانه براساس چهارچوب نظری کارکردگرایی برانیسلاو مالینوفسکی و تفسیرگرایی کلیفورد گیرتز در قیاس با ویژگیهای درام مستند، تحلیل محتوای کیفی گردیده است.