مطالعه و مقایسه ی فرهنگ لوطی گری و لمپنیسم در نمایشنامه های اسماعیل خلج

لوطیها وگروه های برآمده از آنها همچون التها، جاهلها، داشمشدیها و لمپنها اقشاری از جامعه هستند که در شکلگیری بسیاری از وقایع مهم سیاسی و اجتماعی کشور، نقش مهمی داشتند. لوطیها که خود قشر تنزل یافته ی فتیان، عیارها و شاطرها هستند، آداب و رسوب و فرهنگ خاصی دارند که آنها را از سایر اقشار جامعه جدا میکند. با توجه به اینکه نویسندگان در هر دورهای برای خلق آثار خود و شخصیتپردازی در این آثار از ویژگیهای افراد جامعه ی زمان خود بهره میبرند، در نتیجه در بسیاری از داستانها و نمایشنامه ها، نویسندگان به بازنمایی ویژگیهای گروه هایی که بیشترین تاثیر را بر وقایع جامعه ی زمانهی خود داشتهاند میپردازند. اسماعیل خلج از مهمترین نمایشنامه نویسان دوران معاصر است که در آثار خود به بازنمایی ویژگیهای شخصیتی این دو گروه پرداخته است. بر پایه ی این اطلاعات، فرضیه ی پژوهش این است که با توجه به تاثیری که لمپنها به پشتوانه ی برخی از ویژگیهای خود نظیر بی بندوباری، ساده لوحی، قلدری و لوطیها به پشتوانهی مورد احترام بودن در بسیاری از وقایع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه در دهه های 40 و 50 داشته اند، در نتیجه اسماعیل خلج که شخصیتهای اصلی خود را از میان اقشار فرودست جامعه از نظر اجتماعی و گاه فرهنگی برمیگزید، اغلب به نوع زیست این گروه از افراد توجه داشته و در شخصیت پردازی این افراد به ویژگیهای بارزتر آنها که سبب تاثیر بیشتر بر جامعه شده، پرداخته است. نگارنده با درنظر گرفتن این فرضیه به بررسی نمایشنامه هایی از اسماعیل خلج که این ویژگیها در آنها چشمگیرتر بود، پرداخته و به سوالهای اصلی این پژوهش یعنی دلیل بازنمایی ویژگی های این دو قشر در آثار وی و نیز پررنگ بودن برخی از ویژگیهای آنها نظیر پاتوغ نشینی، رقابت، پااندازی و... در این آثار پاسخ داده و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و جمع آوری اطالعات به شیوه ی کتابخانه ای به این نتیجه رسیده است که باتوجه به اینکه افراد صاحب قدرت جامعه با سواستفاده از ساده لوحی اغلب این افراد و با تحت تاثیر قراردادن حساسیت های آنها نظیر مدعی بودن در وطنپرستی و نیز نفوذ در آنها از طریق ویژگیهای بارزشان باعث تاثیر متفاوت آنها بر وقایع مهم جامعه شدند؛ درنتیجه نویسندگان آن دوره برای نمایش مشکلات جامعه ی زمان خود به بازنمایی این افراد و ویژگیهایشان پرداخته اند.