ارزیابی تنوع ژنتیکی، وارثت پذیری و رابطه صفات گیاهی با عملکرد وش و کیفیت الیاف در لاین های پیشرفته پنبه (.Gossypium hirsutum L)

مطالعه تنوع ژنتیکی و آگاهی از روابط ژنتیکی صفات در مراحل اصلاح گیاهان زراعی برای برنامه ریزی و پیش بینی پیشرفت ژنتیکی در برنامه های به نژادی اهمیت دارد. با این هدف، در این آزمایش صفات کمی و کیفی گیاهی در 40 ژنوتیپ پنبه شامل 31 لاین نوترکیب (F7) و نه رقم والدینی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال های 1394 و 1395 در ایستگاه تحقیقات پنبه هاشم آباد گرگان مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس و مقادیر واریانس های فنوتیپی، ژنتیکی و محیطی، نشان دهنده تنوع در بین ژنوتیپ های پنبه بود. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های پنبه در سه گروه متمایز طبقه بندی شدند که این موضوع انتخاب و استفاده از آنها در برنامه ها و اهداف مختلف به نژادی را تسهیل می کند. ضرایب تنوع فنوتیپی در کلیه صفات بیشتر از ضرایب تنوع ژنوتیپی بود و صفات تعداد شاخه رویشی و زایشی و عملکرد وش، بیشترین ضریب تنوع فنوتیپی (PCV) و ژنوتیپی (GCV) را داشتند. بیشترین مقدار وارثت پذیری و پیشرفت ژنتیکی در صفات کیل الیاف (7/76 و 2/15 درصد)، تعداد غوزه (6/72 و 5/23 درصد)، وزن غوزه (9/67 و 7/19 درصد) و تعداد شاخه زایشی (8/56 و 3/79 درصد) برآورد شدند که همگی دارای همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد وش بودند. این صفات به عنوان اجزای تعیین کننده عملکرد شناسایی شده و با توجه به پاسخ مناسب آنها به انتخاب، می توان از آنها برای بهبود عملکرد وش و کیفیت الیاف در برنامه های به نژادی پنبه، بویژه در نسل های اولیه، استفاده کرد.