مطالعه ساختارشناسی ظروف سفالی قرمز و نخودی محوطه شهرسوخته سیستان

شهرسوخته مربوط به هزاره سوم پیش ازمیلاد، همواره موردتوجه باستان شناسان بوده و تاکنون پژوهش های زیادی درخصوص این محوطه صورت گرفته است. اشیاء مکشوف از این محوطه عصر مفرغی بیشتر از خود محوطه برای پژوهشگران دارای اهمیت است، خصوصا سفال که بیشترین فراوانی را دارد. ازمیان سفال های بی شمار این محوطه، تعداد 12 قطعه سفال، به عبارتی 8 شی نخودی و 4 شی قرمز جهت انجام پژوهش انتخاب شد که همه ظروف کوچک مکشوف از گورستان و دارای کاربرد آیینی هستند. به دلیل فراوانی کم سفال های طیف قرمز، فرضیه وارداتی بودن این سفال ها مطرح است. فرضیه مطرح شده در این پژوهش، فرضیه وارداتی بودن سفال های قرمز است؛ چرا که فراوانی سفال های طیف قرمز در این محوطه کم بوده و به دنبال آن، پرسش وارداتی یا بومی بودن سفالینه ها مطرح است. ازجمله اهداف تعیین شده می توان به بررسی شباهت ها و تفاوت ها در فن ساخت، بررسی و مقایسه کانی شناسی، هم چنین مقایسه به لحاظ ساختاری، فازهای تشکیل دهنده و درجه حرارات پخت در کوره اشاره نمود. جهت نیل به اهداف و بررسی های باستان سنجی روی نمونه های موردمطالعه، آنالیزهای پتروگرافی و پراش پرتوی ایکس به روش پودری انجام شد. با تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده مشخص شد که نمونه سفال های موردمطالعه ازنظر اجزاء سازنده و ساختار تشکیل دهنده آن، شبیه به هم بوده، از تمپرهای معدنی سیلیس دار منطقه، نظیر سنگ چرت استفاده شده است و تفاوت اصلی آن ها در ترکیب خمیره، درصد فراوانی هر یک از کانی های موجود در خمیره سفال ها، شیوه ساخت و نحوه عمل آوری خمیره توسط سفالگران شهرسوخته بوده است. بررسی ها نشان داد که بافت تشکیل دهنده این سفال ها در دو نوع ریزبلور و درشت بلور هستند، اما کانی ها و پرکننده های موجود در ساختار تشکیل دهنده آن ها تفاوت چندانی با یکدیگر نداشته اند؛ هم چنین میزان حرارت کوره در تعیین رنگ نمونه های موردمطالعه نقش بسزایی داشته است و در نمونه هایی که کانی کلسیت موجود بود دمای پخت زیر 800 درجه سانتی گراد و نمونه های فاقد کلسیت بالاتر از این دما پخت داده شده اند. با توجه به نتایج آزمایش ها و تحلیل های صورت گرفته به نظر می رسد سفالگران شهرسوخته به فن آوری و شیوه ساخت سفالینه های طیف قرمزرنگ دست پیدا کرده بودند.