بکارگیری الگوی پرسید -پروسید در ارتقای رفتارهای پیشگیری کننده از اختلالات اسکلتی- عضلانی در کاربران یارانه

امروزه استفاده از کامپیوتر در هر کاری ضروری شده و کمتر شغلی را می توان یافت که درآن برای انجام وظایف از کامپیوتر استفاده نشود. کار با کامپیوتر در مدت طولانی در شرایط استاتیک و وضعیت بدنی نامناسب ممکن است منجر به اختلالات اسکلتی -عضلانی شود. کاربران رایانه با توجه به ماهیت کاری خود، شیوع زیادی از اختلالات اسکلتی -عضلانی را گزارش می کنند. از مهمترین استراتژی های پیشگیری از ابتلا به اختلالات اسکلتی -عضلانی مرتبط با کار آموزش است. جهت کسب نتایج مفید و موثر، آموزش می بایست بر مبنای نظریه ها و الگوهای تغییر رفتار طراحی گردد. لذا این پژوهش با هدف بکارگیری الگوی پرسید- پروسید در ارتقای رفتارهای پیشگیری کننده از اختلالات اسکلتی -عضلانی در کاربران رایانه انجام شد.

در این مطالعه کارآزمایی تصادفی شاهددار 110نفر از کاربران رایانه ای انتخاب شدند. پس از بررسی انجام شده و تعیین ریسک فاکتورهای ایستگاه های کاری مورد بررسی با روش ارزیابی سریع تنش اداری  (ROSA)، کاربرانی که دارای سطح احتمال خطر زیاد ابتلا به اختلالات اسکلتی -عضلانی بودند و ایستگاه کاری آنها به اقدامات اصلاحی و مداخله ای نیاز داشت، وارد مطالعه شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد نوردیک، چک لیست ارزیابی سریع تنش اداری و پرسشنامه محقق ساخته بر اساس سازه های الگوی آموزشی پرسید- پروسید بود. روایی و پایایی پرسشنامه محقق ساخته در مطالعه مقدماتی بررسی شد. بر اساس نتایج به دست آمده از تکمیل اولیه پرسشنامه ها، مداخله آموزشی مناسب که شامل کتابچه آموزشی و فیلم های آموزشی در خصوص حرکات کششی و اصلاحی، آموزش و تمرین های صحیح نشستن در حین کار با رایانه بود، طراحی و در گروه آزمون اجرا شد. قبل و بعد از مداخله، داده ها در نرم افزار SPSS.24 با استفاده از آزمون های توصیفی (میانگین، انحراف معیار، تعداد و درصد) و آزمون های تحلیلی (آزمون من ویتنی، کای اسکویر و ویلکاکسون) تجزیه و تحلیل شد.

نتایج پرسشنامه نوردیک نشان داد که شیوع علایم اختلالات اسکلتی-عضلانی در کاربران رایانه به ترتیب در کمر (60درصد)، گردن (58درصد) و شانه (51درصد) از دیگر اندام های بدن بیشتر بود. تفاوت معنا داری بین شیوع اختلالات اسکلتی-عضلانی در دو گروه مورد بررسی وجود نداشت. قبل از مداخله بین میانگین نمرات نهایی ROSA، نمرات متغیرهای الگوی آموزشی پرسید -پروسید از قبیل عوامل مستعدکننده، عوامل تقویت کننده و عوامل قادر کننده در دو گروه تفاوت معناداری مشاهده نشد. پس از انجام مداخلات آموزشی بین میانگین نمره نهایی ROSA و اجزاء آن (0001/0=p) و همچنین میانگین نمرات عوامل مستعدکننده (آگاهی و نگرش)، عوامل تقویت کننده و عوامل قادر کننده الگوی پرسید-پروسید در دو گروه تفاوت معنادار مشاهده شد (0001/0=p).

طراحی و اجرای برنامه های آموزشی ارگونومیک منطبق با اجزای روش ROSA بر اساس الگوی پرسید-پروسید با تغییر در عوامل مستعدکننده (آگاهی و نگرش)، عوامل تقویت کننده و عوامل قادر کننده کاربران رایانه نسبت به ارتقای رفتارهای پیشگیری کننده از اختلالات اسکلتی -عضلانی موثر است و می توان از آن به عنوان چارچوبی جهت طراحی مداخلات آموزشی برای کاربران رایانه استفاده کرد.