اولویت بندی ابعاد سیزده گانه تاب آوری سازمانی در مواجهه با بحران ها و حوادث بزرگ

سازمان ها به عنوان یک گروه با ساختار وجودی خاص تعریف می گردند و نقش محوری را در پویایی سیستم های اجتماعی، اقتصادی و بوم شناختی دارند. برای صنایع و سازمان ها فجایع، حوادث و بحران ها مسایل پیچیده و بحث برانگیز می باشند. تاب آوری سازمانی، یک هدف موثری است که به طور مداوم به عملکرد سازمان در طول کسب و کار، فجایع و موقعیت های بحرانی کمک می کند و به عبارتی، تاب آوری سازمان ها را قادر می سازد که چالش های پیچیده در سازمان را مدیریت کنند. لذا مطالعه حاضر با هدف وزن دهی و اولویت بندی ابعاد سیزده گانه تاب آوری سازمانی در مواجهه با بحران ها و حوادث بزرگ انجام شده است.

در پژوهش توصیفی-تحلیلی-کاربردی حاضر که در صنایع بزرگ (در سه صنعت بزرگ شامل: یک شرکت تولید ماشین آلات سنگین کشاورزی، یک شرکت تولید و مونتاژ قطعات خودرو و یک شرکت وابسته به صنایع نفت وگاز) انجام شده است، ابعاد و حیطه های شناسایی شده جهت سنجش سطح تاب آوری سازمانی در سازمان ها، در قالب پرسشنامه ای با فرم مخصوص در اختیار کارشناسان و متخصصین مربوطه قرار گرفت. سپس نظرات آن ها دریافت گردید. در نهایت با استفاده از داده های حاصل از پرسشنامه ها و با کمک روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرم افزار Super Decisions، وزن دهی و اولویت بندی ابعاد و گویه های تاب آوری سازمانی صورت پذیرفت.

بیشترین مقدار وزن نرمال در بین ابعاد تاب آوری سازمانی، مربوط به حیطه رهبری و تصمیم گیری (معادل 20583/0) بوده و کمترین این مقدار مربوط به حیطه منابع (معادل 01246/0) می باشد. به عبارتی، اولویت اول و سیزدهم در بین 13 حیطه تاب آوری سازمانی در این مطالعه، به ترتیب مربوط به حیطه های رهبری و تصمیم گیری و منابع می باشد. گفتنی است که حیطه های استفاده از دانش و تجربه و تعهد مدیریت نیز در کنار بعد رهبری و تصمیم گیری از وزن نسبتا بالا (اختلاف وزن زیاد نسبت به ده حیطه دیگر پرسشنامه) و ابعاد آمادگی و مسئولیت پذیری نیز در کنار حیطه منابع از وزن نسبتا کمتری برخوردارند. همچنین لازم به ذکر است که نرخ ناسازگاری (0138/0) کوچک تر یا مساوی با مقدار 1/0 به دست آمد که نشان دهنده صحت مقایسات زوجی بوده و درنتیجه می توان به نتایج وزن ها اعتماد نمود. همچنین با توجه به نتایج مرتبط با وزن دهی گویه های مربوط به تک تک ابعاد پرسشنامه تاب آوری سازمانی (جهت نشان دادن اهمیت گویه های مختص هر حیطه از پرسشنامه تاب آوری سازمانی، نسبت به همدیگر)، می توان اظهار نمود که تمامی مقادیر نرخ ناسازگاری به دست آمده، کوچک تر یا مساوی 1/0 بوده و درنتیجه می توان ادعای صحیح بودن مقایسات زوجی را داشته و متعاقبا به وزن های اختصاص داده شده به تمامی گویه ها اعتماد نمود.

سازمان های بزرگ، به منظور بهبود مدیریت ایمنی و تاب آوری سازمانی، می توانند بر روی شاخص های تاثیرگذار براساس اولویت، از قبیل رهبری و تصمیم گیری، استفاده از دانش و تجربه و تعهد مدیریت تمرکز نموده و نسبت به پایش و بهبود آن ها اقدام نمایند. اصلاح و بهبود شاخص های مذکور با بکارگیری راهکارهای علمی و مهندسی، منجر به ارتقاء ایمنی و سطح تاب آوری در سازمان ها خواهد شد.