تحلیل راهبردی مشکلات ارگونومیکی و ایمنی عملیات دسترسی به تاج نخل خرما با رویکرد توسعه کشاورزی پایدار

نخل خرما از جمله محصولات اصلی بسیاری از کشورهای مناطق غرب آسیا و شمال آفریقا به شمار می رود. این درخت تامین کننده ی عمده ی غذا و منبع درآمد بسیاری از خانوارهای ساکن در مناطق ذکر شده می باشد. یکی از عملیات مهم تولید خرما، عملیات دسترسی به تاج نخل خرما می باشد. ماشین های خدمت رسانی نخیلات برای عملیات دسترسی به تاج نخل خرما طراحی شده است، اما بنا به دلایلی بستر مورد نیاز برای پذیرش و سازگاری ماشین های خدمت رسانی نخیلات کمتر فراهم بوده است. علی رغم اهمیت و جایگاه خرما در ایران و گسترش مکانیزاسیون، هنوز هم عملیات دسترسی به تاج نخل خرما به صورت سنتی و همراه با مشکلات ارگونومیکی و ایمنی بسیاری انجام می شود. در مطالعه حاضر، این مسئله و ارتباط آن با توسعه کشاورزی مورد تحلیل راهبردی قرار گرفت و میزان وقوع و شدت هر یک از عوامل بالقوه بروز حادثه سقوط در عملیات مذکور بررسی شد.

مطالعه حاضر در دو بخش تحقیق کتابخانه ای و میدانی صورت گرفت. در بخش مطالعه کتابخانه ای، علل شیوع مشکلات ارگونومیکی و ایمنی در عملیات دسترسی به تاج نخل خرما برشمرده شد. ارکان توسعه پایدار در کشاورزی (جامعه، اقتصاد و محیط) در ارتباط با این علل مورد بررسی قرار گرفت. ماتریس های SWOT و TOWS برای تحلیل راهبردهای کاهش مشکلات ارگونومیکی و ایمنی در عملیات دسترسی به تاج نخل خرما استفاده شد. در بخش مطالعه میدانی، داده های مربوط به میزان وقوع عوامل بالقوه سقوط و شدت حادثه ناشی از عوامل بالقوه سقوط با در نظر گرفتن 117 شرکت کننده به ترتیب با پرسش در مورد امکان سقوط از نخل خرما به دلیل عامل بالقوه مورد نظر و با استفاده از مقیاس آنالوگ بصری جمع آوری شد. همخوانی بین این دو متغیر با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن بررسی شد.

مشکلات مربوط به فاکتورهای ارگونومیکی، وضعیت اقتصادی تولیدکنندگان خرما، شرایط مزرعه، مناطق در حال توسعه و کمتر برخوردار از زیرساخت های مناسب و کمبود آگاهی و شناخت می توانست باعث عدم استقبال مناسب از مکانیزاسیون عملیات دسترسی به تاج نخل باشد. این علل با ارکان توسعه پایدار در زمینه مورد مطالعه در ارتباط بودند. بالاترین درصد وقوع حادثه سقوط به میزان 5/91 درصد مربوط به پوسیدگی تنه درخت و پایین ترین درصد مربوط به گرما به میزان 8/24 درصد بود. همخوانی بین میزان وقوع حادثه و شدت حادثه معنی دار شد (ضریب همبستگی اسپیرمن: 398/0، آلفا: 000/0). این یعنی عواملی که درصد وقوع بالاتری داشتند در صورت به وقوع پیوستن دارای شدت آسیب بالاتری بودند.

با توجه به استراتژی های مربوط به مدیریت نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید در حوزه مکانیزاسیون دسترسی به تاج نخل خرما و مخاطرات ایمنی که می تواند منجر به سقوط در این عملیات شود، ضمن توجه و حمایت از فعالیت های تحقیقاتی در خصوص گسترش مکانیزاسیون در تولید خرما تا فراهم شدن بسترهای لازم برای این امر، بهسازی ابزارهای غیرپیچیده و ارزان قیمت با ملاحظه وضعیت اقتصادی تولیدکنندگان خرما، زیرساخت ها، میزان آگاهی و شناخت جامعه هدف، جنبه های ایمنی، ارگونومی، بهره وری تولید و پایداری در معیشت خانوارهای کشاورز و توسعه پایدار راهکار به نسبت مناسب تری می باشد.