گونه شناسی روایات تفسیری امام صادق (ع) در منابع اهل سنت

امام صادق (ع) به عنوان یکی از شخصیتهای برجسته اهل بیت رسول الله (ص) علاوه بر جایگاه مذهبی ویژه در میان شیعیان، مورد توجه اهل تسنن نیز می باشد. اهل سنت که در منابع خویش از امام صادق (ع) بیشتر با نام "جعفربن محمد" یاد می کنند، در منابع روایی خود، به ویژه تفاسیرشان، تعداد معتنابه ی از روایات تفسیری امام صادق (ع) را نقل کرده اند. بیشتر این احادیث، بدون ذکر سند و به طور مستقیم از آن حضرت نقل شده است که نشان از باور اندیشمندان اهل سنت به مقام والای امام صادق (ع) در عرصه تفسیر قرآن دارد. این مساله، وقتی روشن تر می شود که بدانیم در 79 سوره از 114 سوره قرآن، و جمعا ذیل 341 آیه قرآن، در منابع روایی و تفسیری اهل تسنن روایاتی از امام صادق (ع) دیده می شود. در این مقاله، پس از استخراج و دسته بندی احادیث مورد نظر به روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری کتابخانه ای، روشن می شود که دست کم در پنج حوزه: 1- بیان معانی تنزیلی شامل: ایضاح لفظی (واژه شناسی) و ایضاح مفهومی (نکات تفسیری: تبیین مجمل، تخصیص عام، تقیید اطلاق، توضیح مفاهیم شرعی، تفصیل احکام قرآن، بیان ناسخ و منسوخ و...)؛ 2- بیان معانی تاویلی شامل: بیان مصادیق (جری و تطبیق) و بیان لایه های معنایی (بطن آیه)؛ 3- بیان فضای نزول شامل: سبب نزول و شان نزول؛ 4- استناد به آیات قرآن؛ و 5- بیان قرایات قرآنی از آن امام (ع) در کتب مذکور بیاناتی موجود است. بررسی سندی این احادیث از عهده این نوشتار خارج است و مجالی دیگر می طلبد.