مدل سازی معادلات ساختاری سازه های ژنتیکی پنهان تولیدی، تولید مثلی و ماندگاری در گاوهای هلشتاین ایران

در مدل سازی معادلات ساختاری، امکان ایجاد متغیرهای پنهان وجود دارد و این متغیرها به طور مستقیم توسط پژوهشگر قابل اندازه گیری نیستند. هدف از این پژوهش مدل سازی معادلات ساختاری سازه های ژنتیکی پنهان تولیدی، تولید مثلی و ماندگاری گاوهای شیری هلشتاین ایران با استفاده از ارزش ارثی صفات تشکیل دهنده این سازه ها بود. بر این اساس، ارزش ارثی صفات سن اولین زایش، فاصله زایش و روزهای باز تشکیل دهنده سازه ژنتیکی پنهان تولید مثلی؛ صفات تولید شیر، چربی و پروتئین تصحیح شده تشکیل دهنده سازه ژنتیکی پنهان تولیدی و صفات طول عمر در گله و طول عمر تولیدی، تشکیل دهنده سازه ژنتیکی پنهان ماندگاری بودند. برآورد مدل حیوانی تک صفتی و چند صفتی مولفه های واریانس ژنتیکی، ارزش های ارثی هر یک از صفات ذکر شده در بالا با استفاده از روش بیزی و با نرم افزار GIBBS3F90 انجام شد. برای این منظور تعداد 500000 دور به اجرادر آمد که 50000 نمونه ابتدایی به عنوان دوره های سوخته از تجزیه و تحلیل حذف شد. در ادامه با استفاده از روش واریانس محور و با استفاده از نرم افزار SMARTPLS، 4 مدل مفهومی از مدل‎سازی معادلات ساختاری (SEM) با استفاده از ارزش ارثی صفات یاد شده ایجاد شد. با استفاده از مدل تک صفتی وراثت پذیری صفات تولید شیر، تولید جربی، تولید پروتئین، سن نخستین زایش، فاصله زایش، روزهای باز، طول عمر در گله و طول عمر تولیدی به ترتیب 0/36، 0/55، 0/56، 0/25، 0/24، 0/07، 0/07 و 0/011 و با استفاده از مدل چند صفتی این مقادیر به ترتیب 0/21، 0/52، 0/42، 0/48، 0/38، 0/08، 0/74 و 0/51 برآورد شدند. همبستگی ژنتیکی برآورد شده بین صفات از 0/87- (تولید شیر-تولید چربی) تا 0/98 (طول عمر در گله- طول عمر تولیدی) متغیر بود. شاخص ریشه میانگین پسماند (RMSR) حاکی از برازش مدل های مختلف SEM روی ارزش های ارثی صفات تشکیل دهنده سازه های مختلف نشان داد که وقتی سازه پنهان تولید مثلی روی سازه پنهان ماندگاری و تولیدی اثر علی داشته باشد و هم زمان سازه ماندگاری روی سازه تولید اثر علی داشته باشد، بهترین برازش مدل SEM روی داده حاصل می شود. چنین نگاه مدل‎سازی در علوم دامی برای اولین بار در این پژوهش استفاده شده است. بنابراین تطبیق مفروض های مدل‎سازی SEM با واقعیت های موجود در داده های علوم دامی، می تواند یک حوزه جدید برای متخصصان اصلاح نژاد و بالاخص مدیران واحدهای تولیدی به شمار آید، چرا که پژوهشگران علوم اصلاح نژادی، سوال ها و فرضیه های زیادی را می توانند در غالب ایجاد سازه های مختلف و مناسب ایجاد نمایند و با توجه به رابطه علی و معلولی معنی دار استخراج شده بین سازه ها، مدیریت بهتری را برای واحد پرورش پایه ریزی نمایند.