قلمرو قاعده ید در اعراض و انساب با تاکید بر فناوری های نوین پزشکی در فقه امامیه و حقوق ایران

از ادله مهم اثبات دعوی، خصوصا در حوزه اموال در فقه امامیه و حقوق ایران، قاعده ید است. در این مقاله کوشیده‌ایم به روش کتابخانه‌ای اثبات کنیم، برخلاف آنچه برخی از فقها و حقوق‌دانان معتقدند، قاعده ید در اعراض و انساب نیز علاوه‌‌بر اموال جاری می‌شود. ادله‌ای که این امر را اثبات می‌کند هم ادله نقلی از جمله روایات و هم ادله عقلی از جمله بنای عقلا است. بنابراین، همان‌طور که روایات و بنای عقلا می‌تواند اثبات‌کننده قاعده ید در اموال باشد، مثبت انساب و اعراض نیز می تواند باشد. همچنین، به دنبال وسعت‌بخشی به مفهوم انساب در فقه امامیه و حقوق ایران بودیم که در این صورت نسب بر مفاهیم مستحدثه شرعی و قانونی از جمله رحم مصنوعی یا رحم اجاره‌ای نیز صدق می‌کند. در این صورت است که فقه امامیه با فناوری‌های نوین پزشکی هم‌راستا خواهد شد. همچنین، مواردی که قاعده ید می‌تواند بر قاعده فراش حاکم شود، از جمله این‌که با توجه به قراین حالیه و مقالیه امکان اعمال قاعده فراش نباشد نیز، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. با توجه به نتایج این پژوهش، از لحاظ قانونی پیشنهاد می‌شود که ماده 35 قانون مدنی بدین شکل اصلاح شود: «تصرف به عنوان مالکیت دلیل مالکیت است و همچنین است در اعراض و انساب، مگر خلاف آن ثابت شود.»