ساختواژه تحلیلی پیوندی زبان فارسی بر پایه نظریه صرف توزیعی

در مقاله حاضر انگاره «صرف توزیعی» به عنوان شالوده نظری با هدف تحلیل رده شناسی ساختواژی زبان فارسی به کار بسته شده است. بدین ترتیب، بر پایه یافته های نظریه صرف توزیعی، گرایش رده ساختواژی زبان فارسی در نمودار دوبعدی آیکنوالد (2007) که بر اساس معیارهای ساپیر (1921) ارایه شده، مورد تحلیل قرار گرفته است. در این پژوهش در پی آنیم تا بدانیم: جایگاه زبان فارسی بر روی محور «پیچیدگی درون ساخت های دستوری» کجاست؟ و از منظر «شفافیت مرز میان تکواژها»، زبان فارسی در چه رده زبانی می گنجد؟ در رسیدن به اهداف پژوهش، پیکره زبانی متنوعی از متون فارسی، مشتمل بر داستان، درسنامه، فیلمنامه و مقاله های مختلف زبان فارسی گردآوری شده است. پیکره یادشده، 24 نوع متن گوناگون معاصر را در برمی گیرد و از هریک از آنان، 400 واژه به صورت تصادفی در قالب جمله نمونه گیری شده، که در مجموع 9600 واژه را شامل می شود. نتایج حاصل از پژوهش حاضر، همراه با حصول عدد 1.506 بر مبنای تحلیل داده ها با شاخص کمی گرینبرگ، نمایانگر آن است که در پاسخ به پرسش اول، گرایش زبان فارسی امروز بر اساس معیار «میزان پیچیدگی درون ساخت های دستوری واژه ها» یا همان معیار «ترکیب پذیری واژه ها»، به سوی رده زبان های «تحلیلی» است. یافته دیگر پژوهش را در پاسخ به پرسش دوم آن می توان چنین برشمرد که زبان فارسی بر اساس معیار «شفافیت مرز تکواژها» که نمایانگر راه های اتصال تکواژهاست، به رده زبان های «پیوندی» گرایش بیشتری دارد. بدین ترتیب، گرایش غالب ساخت های صرفی نحوی زبان فارسی از منظر صرف توزیعی که تفاوت های بنیادین در نوع و شمار تکواژها با صرف واژه گرا دارد، در رده زبان های «تحلیلی پیوندی» قرار می گیرد. از این رو، انگاره دستوری صرف توزیعی نیز تاییدکننده تحلیلی پیوندی بودن رده ساختواژی زبان فارسی است؛ با این تفاوت که کمتر شدن عدد کمی به دست آمده در این پژوهش، نسبت به یافته های پژوهش های پیشین، حاکی از آن است که بر پایه تقطیع ساختواژی در صرف توزیعی، ساختواژه زبان فارسی به رده زبان های تحلیلی گرایش بیشتری دارد و به سوی تحلیلی تر شدن می رود.