بازنگری ساخت هجایی در زبان کردی مرکزی

پژوهش حاضر با بررسی واجی ساخت هجا در زبان کردی مرکزی (سورانی) و مطابقت آن با دیدگاه هایی که بر اساس نظام نوشتاری، زبان کردی را دارای ساخت های هجایی CGVCC، CCVC و CCVCCC (به ترتیب بسامد در مطالعات پیشین) می دانند، حضور واکه نرم افراشته پیشین I/ / در زیرساخت واجی و یا درج در طی مراحل اشتقاق در گذر به روساخت آوایی را مورد سنجش قرار می دهد. بدین منظور هم از شواهد درون زبانی و هم برون زبانی بهره گرفته می شود. علاوه بر پیکره ای صوتی از گویشوران مریوان و سلیمانیه، شم زبانی گویشوران با پرسشنامه هایی درباره تعیین هجاهای یک واژه سنجیده شده و داده های اصلی این پژوهش را تشکیل می دهند. شم زبانی گویشوران در کنار شواهدی از تغییرات واکه در واژه های هم خانواده و وام واژه ها، داده های درزمانی تغییر واکه ها، قواعد واجی با حوزه عملکرد هجا، سلسله مراتب رسایی و انتخاب رساترین عنصر در مرکز هجا و نیز انتخاب دیگر عناصر همخوانی به عنوان آغازه یا پایانه، شواهدی هستند که در کنار شواهد آکوستیکی که بیشتر جنبه آوایی دارد، ساخت هجایی زیرساختی در زبان کردی مرکزی را تبیین می کنند. مولفه های اصلی واج شناسی زایشی از قبیل ارجاع به بازنمایی های دوگانه زیرساختی و روساختی و قواعد واجی مرتبط در اشتقاق به صورت آوایی در کنار قواعد واج آرایی بر توزیع عناصر سازنده ساخت هجایی در تبیین این ساخت مورد استفاده قرار گرفته و مبانی نظری پژوهش را تشکیل می دهند. نتایج پژوهش نشان می دهد که از دو فرضیه رقیب برای حضور واکه I/ / در روساخت: 1) حضور در زیرساخت واجی و نگاشت پایا به روساخت؛ 2) عدم حضور در بازنمایی واجی و ظهور در بازنمایی آوایی تحت تاثیر قاعده درج واکه، در چارچوب استدلال های واج شناختی فرضیه اول به اثبات می رسد. با پذیرش حضور این واکه در زیرساخت واجی و عدم تفاوت بین غلت و دیگر همخوان ها در جایگاه دوم خوشه آغازه، خوشه آغازین تشکیل نمی شود و ساخت هجایی در زبان کردی مرکزی همانند زبان فارسی معیار به ساخت CV(C)(C) تقلیل می یابد. تنها در روساخت آوایی و به علت محل تولید مشترک غلت و واکه افراشته پیش از خود، واکه حذف و توالی همخوان-غلت، خوشه آغازین می سازد.