بررسی نقش روش تنبیه مجرم از دیدگاه امام علی (ع) در نهج البلاغه در جهت تحقق دادرسی عادلانه حقوق شهروندی

روش تنبیه به عنوان یکی از مباحث مهم و موثر در عرصه تحقق و رسیدن به حق دادرسی و دادخواهی عادلانه که مرتبط با اصل عدالت خواهی و برابری به عنوان اصلی مهم مربوط به احقاق حقوق شهروندی افراد در مقابل مجرمان و تعدی گران به حقوق شهروندی مردم می باشد. هدف از انجام این پژوهش، تمرکز بر آموزه های نهج البلاغه در زمینه روش تنبیه و نقش و ویژگی های آن برای تحقق بهتر دادرسی عادلانه و احقاق حقوق شهروندی است. این پژوهش از منظر هدف، از نوع تحقیقات بنیادی و به شیوه توصیفی- تحلیلی بوده و برای جمع آوری اطلاعات از شیوه کتابخانه ای و بررسی منبع استنادی (کتاب نهج البلاغه) استفاده شده است. یافته ها نشان داد که نقش روش تنبیه عبارتند از: جلوگیری از ایجاد و شیوع اعمال و رفتارهای خطا و بد بر خلاف قوانین پذیرفته شده، دیدن سزای عمل فرد مجرم و سلب کننده حقوق شهروندی مردم، نداشتن اغراض شخصی و تبعیض در کاربرد تنبیه، پرهیز از تندروی، تعصب، پیشداوری، عیب جویی و عدم استفاده از تنبیه بدنی تا حد امکان و به عنوان آخرین راه حل با حفظ تمامی شرایط و مقتضیات و بجای آن، می توان از اخطارها و تهدید های متناسب کلامی و غیر کلامی برای تنبه مجرم استفاده کرد. همچنین نکاتی مهمی که در تنبیه طبق آموزه های نهج البلاغه برای دادرسی عادلانه باید توجه نمود شامل: کاربرد بجا و به موقع تنبیه، اقناع نفسی، همسانی با ویژگی های مختلف جسمی و روحی فرد مجرم، حفظ کرامت و شخصیت انسانی مجرم، تناسب داشتن با عمل جرم مجرم سلب کننده حقوق شهروندی و در نهایت تعلق به رفتار فرد مجرم. همچنین مشخص شد استفاده از تنبیه در کنار تنبه و آگاهی بخشی می تواند جنبه بازدارنده گی و هشدار دهنده گی از جرم را در جامعه داشته باشد و ضمن رعایت حقوق شهروندی افراد جامعه، زمینه ارتکاب جرایم و سلب حقوق شهروندی را به حداقل میزان ممکن برساند و زمینه دادرسی عادلانه را برای احقاق حق شهروندی مردم را فراهم آورد. همچنین مشخص شد که تعرض به عنوان تنبیه مجرم، مجاز نیست و در غیر این صورت، تنبیه خود نقض حقوق شهروندی است. طبق آموزه های امام علی (ع) در نهج البلاغه در مورد تنبیه چنین استناد می شود که این آموزه ها منطبق بر نظریه اجرای عدالت و دادرسی عادلانه از طریق مجازات هدفمند و عادلانه، مجرم و متعدی به حقوق شهروندی سایر افراد در جامعه است و بر مبنای نظریه رویکرد گذشته گرا یا واپس گرا مبتنی بر نظریه اجرای عدالت از طریق تنبیه و مجازات فرد متجاوز به حقوق دیگران به مثابه گرفتن امتیاز ناعادلانه از همتایان خود کسب کرده است قرار دارد. در پایان، پیشنهادات و راهکارهای عملی برای استفاده مطلوب و بهینه از روش تنبیه برای تحقق اصل حق دادرسی عادلانه مربوط به حقوق شهروندی، ارایه شده است.