عامل های تعیین کننده های ردپای بوم شناختی در منطقه منا: کاربرد رهیافت تجزیه و تحلیل کرانه های نامحدود

تخریب محیط زیست از جمله انتشار گازهای گلخانه ای در جو، جنگل زدایی و نابودی شیلات نشان می دهد که تقاضای انسان از ظرفیت بیوسفر فراتر رفته است. بنابراین ، در اکثر مطالعات زیست محیطی، از انتشار گازهای گلخانه ای به عنوان یکی از شاخص های اثرات زیست محیطی استفاده شده است. اما ضعف عمده این مطالعات این است که انتشار گازهای گلخانه ای ازجمله دی اکسید کربن (CO2) به عنوان شاخص تخریب محیط زیست مورد استفاده قرار گرفته است. در مقابل، ردپای بوم شناختی بیانگر یک شاخص جامع از فشارهای انسانی در محیط زیست است. ردپای بوم شناختی دارایی های اکولوژیکی مورد نیاز یک جمعیت را به منظور تولید منابع طبیعی مصرفی و جذب پسماندها به ویژه انتشار کربن اندازه گیری می کند. ردپای بوم شناختی شامل زمین های زراعی، مراتع، مناطق ماهیگیری، جنگل ها، زمین های جذب کربن و زمین های ساختمانی است. مطالعات اخیر نشان می دهد که اکوسیستم های طبیعی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منطقه منا) شامل زمین، آب و هوا به طور جدی تحت تاثیر متغیرهای مختلفی قرار گرفته اند. لذا در این مطالعه مجموعه ای از متغیرهای پایدار موثر بر ردپای بوم شناختی به عنوان شاخص جامع تخریب محیط زیست در منطقه منا تعیین شدند.

برای دستیابی به اهداف مطالعه از روش تجزیه و تحلیل کرانه های نامحدود (EBA) بمنظور شناسایی مجموعه ای قوی از متغیرهای کنترل استفاده شده است. روش تجزیه و تحلیل کرانه های نامحدود یک ابزار آماری است، برای بررسی اینکه آیا متغیرهای پیشنهاد شده در مطالعات قبلی، ارتباط قوی با ردپای بوم شناختی دارند، و بررسی اینکه آیا متغیرهای توضیحی باید در رگرسیون وجود داشته باشند. همچنین در این مطالعه از شاخص KOF به عنوان معیار جهانی شدن استفاده شده است. علاوه بر این، KOF شامل جهانی شدن اقتصادی، سیاسی ، اجتماعی و کلی است که در تجزیه و تحلیل مورد استفاده قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل ها 11 کشور منطقه منا برای دوره 1995 الی 2014 میلادی را پوشش می دهد.

نتایج و بحث:

نتایج تجزیه و تحلیل کرانه های نامحدود سالی- آی- مارتین نشان داد که مصرف انرژی، تولید ناخالص داخلی سرانه، جمعیت شهرنشینی، جهانی شدن اقتصادی، جهانی شدن اجتماعی و جهانی شدن سیاسی قوی هستند. همچنین تولید ناخالص داخلی سرانه، مصرف انرژی، جمعیت شهری تاثیر مثبتی در ردپای بوم شناختی دارد. همچنین، میانگین اثر مصرف انرژی بر ردپای بوم شناختی 0.001 و از نظر آماری معنی دار است. بنابراین ، افزایش مصرف انرژی 10 واحدی، ردپای بوم شناختی به میزان تقریبا 0.01 واحد افزایش می دهد. همچنین ، افزایش جمعیت شهری، سرانه ردپای بوم شناختی را به طور مداوم افزایش می دهد و  در سطح 1 درصد معنی دار است. افزایش 0.2 هکتار جهانی در ردپای بوم شناختی باعث افزایش جمعیت شهری به میزان 10 واحد می شود. نتایج نشان داد که با افزایش 10 درصدی جهانی شدن اقتصادی و اجتماعی، ردپای بوم شناختی به ترتیب با 0.29 و 0.49 واحد تقویت می شود. طبق نتایج روش تجزیه و تحلیل کرانه های نامحدود ، افزایش 10 واحدی در جهانی شدن سیاسی، ردپای بوم شناختی را 0.16 واحد کاهش می دهد. یافته ها نشان می دهد که جهانی شدن ممکن است اثرات متفاوتی بر ردپای بوم شناختی داشته باشد.

یافته های تحقیق نشان می دهد که جهانی شدن اقتصادی و اجتماعی با ردپای بوم شناختی ارتباط مثبت دارد. در مقابل، جهانی شدن سیاسی با ردپای بوم شناختی رابطه منفی دارد. با توجه به نتایج تجربی، همبستگی منفی بین جهانی شدن سیاسی و ردپای بوم شناختی وجود دارد که فرضیه "مدیریت جهانی محیط زیست" را پشتیبانی می کند. از طرف دیگر، رابطه مثبت بین جهانی شدن اجتماعی و ردپای بوم شناختی فرضیه "آگاهی جهانی محیط زیست" در منطقه منا پشتیبانی نمی کند.