پراکنش سازندهای مارنی، کاربری اراضی و فرسایش غالب آن ها در استان کرمانشاه

تغییر کاربری سازندهای مارنی منطقه زاگرس منجر به تشدید فرسایش، رسوب، هدررفت رطوبت خاک، تشدید ریزگردها، گرمایش زمین و آلودگی منابع آب شده است. هدف از نوشتار پیش رو تهیه نقشه پراکنش سازندهای مارنی، شناسایی کاربری اراضی و فرسایش غالب آن ها در استان کرمانشاه بود. نقشه پراکنش سازندهای مارنی با استفاده از بررسی های میدانی و نقشه های زمین شناسی تهیه شد؛ سپس اشکال فرسایش در هریک از سازندها با استفاده از تصاویر ماهواره‏ای اسپات و بررسی میدانی مشخص شد، اما کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره ای مشخص شد. نتایج پژوهش نشان داد که در استان کرمانشاه هشت سازند مارنی به ترتیب مساحت شامل امیران، آغاجاری، گچساران، گورپی، تله زنگ، کشکان، پابده و میشان هستند که رخنمون آن ها 21/24% مساحت استان است؛ همچنین نتایج نشان داد که سه سازند امیران، کشکان و آغاجاری به دلیل شرایط توپوگرافی، حساسیت به انحلال و تغییر کاربری، آسیب‏پذیرترین سازندهای مارنی هستند. پدیده انحلال در مناطق جنگلی، مرتعی و دیم زارهای شیب‏دار دو سازند امیران و کشکان فعال‏تر بوده و در مناطق دچار تغییر کاربری، شخم در جهت شیب، زغال‏گیری و جاده‏سازی نامناسب، موجب تشدید فرسایش بین شیاری، شیاری و زمین‏لغزش شده است؛ همچنین این بررسی‏ها نشان داد که در نقاط کم‏شیب فرایند انحلال منجر به تشکیل بالاکند در شاخه‏های فرعی خندق‏ها به همراه افزایش ابعاد کانال‏های آن ها می‏شود. بیشترین مساحت منطقه قصرشیرین و ازجمله سامانه کشاورزی گرمسیری روی سازند آغاجاری گسترش دارد که در نقاط دچار تغییر کاربری و تخریب شدید پوشش گیاهی آن پدیده های انحلال، فرسایش خندقی و رسوب‏زایی تشدید شده بود. به طور کلی سازندهای مارنی منطقه زاگرس به‏دلیل شرایط کانی‏شناسی، مقدار زیاد رس و سیلت به‏ همراه توپوگرافی غالب ‏ماهوری نسبت به انحلال و انواع فرسایش و زمین‏لغزش حساس هستند که با تغییر کاربری عرصه‏های جنگلی و مرتعی، تخریب پوشش گیاهی و شخم در جهت شیب تشدید می‏شود.