تحولات موضوعات نگاری در سده های متاخر (سده 10ق تا دوره معاصر)

حدیث به مثابه مهم ترین منبع دریافت آموزه های دینی پس از قرآن کریم، درگیر آسیب های بسیاری از روی عمد و غیرعمد شده است. مقوله وضع هم چون جدی ترین آسیب، بخشی از مباحث علم الحدیث را به خود اختصاص داده است. سنت وضع پژوهی بیش تر در فضای اهل سنت به طور مداوم از سده 5ق تا دوره معاصر ادامه داشته است و آثار بسیاری در این خصوص به نگارش درآمده است. کاربست رویکرد تاریخی در تحلیل آن چه به پدیده وضع در سده های متاخر مرتبط است، می تواند درک جامعی از تحولات رخ داده را نسبت به سده های نخستین و میانی نمایان سازد. این مقاله به مطالعه تحولات سبک الموضوعات در سده های متاخر با تکیه بر آثار شاخص از سده 10 هجری تا دوره معاصر پرداخته است. ازاین رو، در ابتدا زمینه های دوام موضوعات نگاری از جمله زمینه های فرهنگی و سیاسی در این سده ها مورد بحث قرار گرفته است و در ادامه نیز با یادکرد گفتمان های محوری در این دوره اعم از «گفتمان نقد احادیث مشهور بی اصل» و «گفتمان نقد افراط گرایی در وضع شناسی»، سعی دارد با تکیه بر آثار عالمان دینی در بوم های مختلف، ماهیت حدیث موضوع را تبیین سازد. در سده های متاخر بنا بر پدید آمدن زمینه های خاص سیاسی و فرهنگی، المقاصد الحسنه سخاوی به مثابه شاخصی از گفتمان سده قبل، جریان ساز شد، و آثار با محوریت بررسی احادیث مشهور بی اصل به نگارش در آمد.