رویکرد فقه امامیه در قبال اعدام های حدی و معادل سازی آن

یکی از مباحث پرچالش در حقوق کیفری اسلام، مجازات اعدام حدی در زمان غیبت است. مسئله این است که آیا در زمان کنونی، یعنی زمان عدم حضور امام معصوم، بازهم اعمال مجازات اعدام الزامی است یا خیر؟ با بررسی رویکرد فقهای بزرگ امامیه در قبال مجازات های حدی، مشخص می گردد که دراین باره دست کم سه نظریه ی متفاوت وجود دارد . تعدادی از فقها مانند شیخ مفید، شهید اول، شهید ثانی و امام خمینی به طور مطلق قایل به جواز همه ی مجازات های حدی اعم از اعدام و غیر اعدام، در زمان غیبت هستند. این فقها به چند دلیل از جمله اطلاق ازمانی ادله حدود تمسک می کنند. برخی دیگر از بزرگان مثل سید مرتضی، شیخ طوسی و محقق حلی به کلی قایل به عدم جواز هستند، یعنی اعمال هیچ یک از مجازات های حدی (اعدام و غیراعدام) را در زمان غیبت جایز نمی دانند. برخی از ایشان اقامه حدود را از واجبات ایمه می دانند و برخی به قاعده درا استناد می کنند. تعدادی دیگر مانند صاحب جواهر و صاحب ریاض المسایل اصل اعمال مجازات را جایز می شمارند، منتها در مجازات های سنگینی مثل اعدام قایل به احتیاط هستند. به نظر ما ، ازیک طرف ادله و قواعد مستند فقهی در مورد سلب حیات افراد وجود دارد که احتیاط را توصیه می کنند و ازطرف دیگر، نظرات فقهایی وجود دارد که اعمال مجازات را جایز شمرده اند. ازاین رو، به نظر می رسد برای جمع نظرات بزرگان از فقها و قاعده ی احتیاط در دماء، می توان گفت که مجازات های حدی در زمان غیبت باید جاری شوند، به جز مواردی که مستوجب سلب حیات هستند. در این موارد، باتوجه به مبانی فقهی و نظرات فقهایی که قایل به عدم جواز اقامه حدود در زمان غیبت هستند، و همچنین فقهایی که قایل به عدم جواز مجازات اعدام حدی در زمان غیبت هستند؛ باید به مجازات های معادل تعزیری اکتفا شود. همچنان که فقهای قایل به جواز نیز در برخی موارد مثل رجم که اجرای مجازات موجب وهن اسلام باشد، تبدیل مجازات را اجازه می دهند.