نقد و بررسی روایات بطین بودن امام علی بن ابی طالب (ع)

طبق روایاتی در منابع حدیثی فریقین، امیرالمومنین علی (ع) اصلع و بطین (الانزع البطین)، یعنی دارای شکمی بزرگ توصیف شده است. در برخی از این روایات در قالب زیارت به آن حضرت خطاب شده است: «سلام به کسی که اصلع و بطین هستی.» این روایات در مصادر مهم شیعه مانند کتب اربعه نقل نشده؛ ولی در مصادر قرن چهارم و پنجم به بعد، این وصف در ضمن فضایل آن حضرت فراوان نقل شده و با گذر زمان، دامنه آن در کتبی که با موضوع کرامات، معجزات و ادعیه شیعی تدوین شده است، گسترده تر شده است؛ اما به این نکته هم توجه شده که این صفت خود نمی تواند فضیلت باشد. بنابراین ضمن تغییر لغت، برای توجیه، تاویل و تصحیح معنای آن به منقولاتی روی آورده شده که قابل نقد است. در حقیقت، مشکل این گروه از محدثان، شیفتگی در برابر روایات به ظاهر فضایل به هر قیمت است؛ هرچند مفاد غیرعقلی و یا مشکل سندی و استنادی داشته باشد، یا مباین با سیره و تاریخ حیات معنوی امام باشد. به نظر می رسد واضعان حدیث با این انگیزه که در مقابل حضرت، فردی با صفت تن پروری و کاخ نشینی وجود داشته، صفت بطین را برای حضرت ساخته اند تا برای رقیب نیز چنین فضایلی را توصیف و تطهیر نسبی برای او فراهم کنند. در این پژوهش هدف آن است که نخست، همه مصادر حدیثی با مضامین مختلف این تعبیرها بررسی و به مسایل مختلف بیانی آن توجه شود، سپس به بررسی مصدر، سند و متن بپردازیم. از مشکلات اصلی این روایات، آشفتگی در نقل و منسجم نبودن محتوا، مشخص نبودن مسیله، نقل به اشکال مختلف صفت در خبرها، ضعف راویان و مشکلات محتوایی، تعارض با روایات قطعی صادر از خود امام و سبک و سیره زندگی امیرالمومنین علی (ع) و همچنین تعارض با عقل است که در این پژوهش به آن ها پرداخته شده است.