الگوی بهره مندی سالمندان از خدمات سرپایی سلامت در ایران

 با توجه به سرعت رشد جمعیت سالمند کشور و به دنبال آن افزایش هزینه های خدمات سلامت، آگاهی از وضعیت و الگوی نیاز و بهره مندی سالمندان از خدمات سلامت در حوزه بستری و سرپایی برای تخصیص منابع، ضروری به نظر می رسد. مطالعه حاضر با هدف بررسی الگوی نیاز و بهره مندی سالمندان کشور از خدمات سرپایی سلامت و رضایت آن ها از خدمات و عوامل مرتبط با آن انجام شد.

پژوهش حاضر از نوع مطالعات کمی ثانویه بوده و با استفاده از داده های اولیه «مطالعه ملی بهره مندی از خدمات سلامت» که در سال 1394 تهیه شده بود، انجام شد. جامعه آماری این مطالعه سالمندان 60 سال و بالاتر کشور با حجم نمونه معادل 8205 نفر است که به روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی از استان ها، شهرها و روستاهای کشور انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه بود و اطلاعات مربوط به نیاز افراد به خدمات سرپایی در دو هفته گذشته و مراجعه و دریافت خدمات را توسط آن ها گردآوری می کرد. در این مطالعه از آنالیز رگرسیون لجستیک چندسطحی برای بررسی عوامل مرتبط با نیاز، بهره مندی و رضایت از بهره مندی از خدمات سرپایی استفاده شد.

تعداد 3172 نفر (39 درصد) از سالمندان مطالعه شده در این پژوهش اظهار نیاز به خدمات سرپایی داشتند که 66 درصد آن ها برای دریافت خدمات مراجعه کرده و از بین مراجعه کنندگان 98 درصد (2060 نفر) از خدمات سرپایی بهره مند شده بودند. زنان، مسن ترها، روستاییان، غیرمتاهلین و بی سوادها بیشتر به خدمات سرپایی اظهار نیاز کرده بودند اما میزان مراجعه آن ها برای دریافت این خدمات مساوی و یا کمتر از گروه مقابل نبود. نداشتن بیمه پایه و مکمل و نداشتن اتومبیل شخصی تاثیر معنی داری بر روی کاهش مراجعه سالمندان برای دریافت خدمات سرپایی داشت. مهم ترین علل عدم مراجعه سالمندان دارای نیاز، هزینه زیاد خدمات، خوددرمانی و نداشتن بیمه بیان شد. بیشترین رضایت سالمندان مربوط به رفتار پزشک و پرسنل معالج و کمترین رضایت مربوط به میزان هزینه خدمات سرپایی بود. 

در حالی که لازم است بهره مندی از خدمات سلامت بر اساس نیاز به این خدمات انجام شود، مطالعه حاضر نشان داد که گروه های با وضعیت اقتصادی اجتماعی بالاتر از بهره مندی بالاتری برخوردارند؛ بنابراین بی عدالتی آشکاری در دسترسی به خدمات سلامت در گروه سالمندان دیده می شود. علل بهره مند نبودن از خدمات سرپایی و نارضایتی از این خدمات باید مورد توجه جدی سیاست گذاران سلامت قرار گیرد.