شناسایی ارتباط سنتی جوامع محلی زاگرس با ارزش های گیاهان (مطالعه موردی: شهرستان نورآباد ممسنی، استان فارس)

یکی از اولین و عمیق ترین روابط انسان با محیط، استفاده از ارزش های دارویی گیاهان برای رفع نیازمندی های خود می باشد. جنگل های زاگرس مهد تمدن های کهن ایران و دربرگیرنده جوامع محلی فراوانی است که هریک شامل گنجینه ای گرانبها از دانش های سنتی مرتبط با گیاهان دارویی هستند که یکی از موضوعات اصلی در دانش گیاه مردم نگاری است. در این پژوهش، این دانش در سامان عرفی پیراشکفت شهرستان نورآباد ممسنی در استان فارس مطالعه شد. اطلاعات این پژوهش با روش نمونه گیری گلوله برفی، استفاده از مطلعین کلیدی و انتخاب هدفمند با استفاده ترکیبی از روش های مصاحبه، مشاهده مستقیم و مشاهده مشارکتی به دست آمد. داده ها با استفاده از شاخص های کمی فراوانی نسبی نقل قول، ارزش استفاده و شاخص اهمیت فرهنگی تحلیل شدند. به استناد نتایج، 38 گونه گیاهی دارویی در منطقه شناسایی شد که بیشترین آنها (16 درصد) متعلق به خانواده کاسنی (Asteraceae) بوده و از نظر فرم رویشی، عمده آنها (47 درصد) جزو گیاهان علفی چندساله بودند. برگ و گل به ترتیب با 28 و 18 درصد سهم کل، بیشترین اندام مورد استفاده دارویی بودند. بیشترین شیوه مصرف سنتی گیاهان به صورت خوراکی (36 درصد) و دم کرده و دمنوش (30 درصد) بود. از نظر شاخص فراوانی نسبی نقل قول، 11 گونه (شامل 5 گونه چوبی) دارای بیشترین ارزش بودند. بیشترین مقدار شاخص ارزش استفاده (83/0) مربوط به گیاه تاتوره بود و از نظر شاخص اهمیت فرهنگی نیز گونه های اسفند، برودار، خنجوک و بومادران بیشترین مقادیر را داشتند. نتایج این پژوهش بیانگر غنای دانش سنتی گیاهان دارویی در منطقه مورد مطالعه بود که در صورت تکرار در سایر مناطق جنگلی زاگرس، می تواند در تدوین این دانش نقش به سزایی داشته باشد.